انواع متغییرهای پژوهش در مقاله و پایان نامه

انتشار 19 اسفند 1396
مطالعه 6 دقیقه

پژوهش برتر: متغییرها ویژگی هایی هستند که مقادیر مختلفی را قبول می کنند و یا ارزش های مختلفی را می توان به آنها نسبت داد.

انواع متغییرهای پژوهش در مقاله و پایان نامه

با توجه به اينكه اكثر دانشجويان در كارهاي عملي خود دچار ضعف هاي علمي در خصوص عدم شناخت متغيرها هستند، در این بخش تصمیم گرفته ایم تا در خصوص انواع متغیرها توضیحاتی قرار دهیم.
متغير شامل هرچيزي است كه بتواند ارزش هاي گوناگون و متفاوت را بپذيرد. اين ارزش ها مي تواند در زمان هاي مختلف براي يك شخص يا يك چيز متفاوت باشد يا اينكه در يك زمان براي اشخاص يا چيزهاي مختلف تفاوت داشته باشد. مثل امتياز يك فرد در آزمون هاي مختلف يا امتياز افراد مختلف در يك آزمون معين.
درتعريف جامع تر مي توان متغير را، ويژگي يا صفت يا عاملي كه بين افراد جامعه مشترك بوده و مي تواند مقادير كمّي و ارزش هاي مختلف داشته باشد تعریف کرد كه اين عدد یا ارزش نسبت داده شده به متغير، نشان دهنده ي تغير از يك فرد به فرد ديگر يا از يك حالت به حالت ديگر است.
بعنوان مثال: ميز يك مفهوم است نه متغير، اما وزن يك متغير است.مفهوم ميز به تنهايي دلالت بر وجود ارزشهاي چندگانه نمي كند.متغير يك نماد است كه مي توان عدد يا ارزشي را جايگزين آن كرد. 

 

انواع متغییرها 

  • متغییرها بر حسب نقشی که در پژوهش بر عهده دارند، به دو دسته تقسیم می شوند:
  1. متغير مستقل Independed variable
    متغير مستقل متغيري است كه از طريق آن متغير وابسته تبيين و پيش بيني مي شود، اين متغير توسط پژوهشگر اندازه گيري ، دستكاري يا انتخاب مي شود تا تاثير رابطه اي آن با متغير ديگر اندازه گيري شود.
    متغير مستقل می تواند اثر مثبت يا منفي بر متغير داشته باشد، يعني هر گونه افزايش يا كاهش در متغير مستقل مي تواند موجب افزايش يا كاهش در متغير وابسته شود. پس دليل تغيير در متغير وابسته را بايد در متغير مستقل جست و جو كرد. در يك تحقيق غيرآزمايشي متغير مستقل به وسيله محقق دستكاري نمي شود ولي متغيري است كه از پيش وجود دارد و فرض شده است كه بر متغير وابسته اثر دارد.
    مثال یک: "طبقات اجتماعی در پیشرفت علم تاثیر دارد. " در اینجا طبقات اجتماعی متغییر مستقل و پیشرفت علم متغییر وابسته به طبقات اجتماعی می باشد.
    مثال دو:  "ساختار سازماني بر رضايت مندي مشتريان تاثير مي گذارد."  ساختار سازماني متغير مستقل و رضايت مندي مشتريان متغير وابسته به ساختار سازمانی میباشد.
  2. متغییر وابسته Depended variable

متغيروابسته متغيري است كه پژوهشگر به آن علاقه مند است و برعكس متغير مستقل در اختيار محقق نيست و نمي تواند در آن تصرف يا دستكاري کرد. در تعريف آن بايد گفت متغيري است كه از متغير مستقل تاثير مي پذيرد و براثر تغييرات آن تغيير مي كند و هدف محقق تشريح يا پيش بيني تغيير پذيري در آن است. 

  1. مثال يك: " بررسي تاثير اشتغال زنان به ميزان رضايت مندي از زندگي خانوادگي" اشتغال زنان متغير مستقل و ميزان رضايت مندي متغير وابسته است.
  2. مثال دو: " تاثير نور بر رشد گياه"  دراين بررسي رشد گياه متغير وابسته و نور متغير مستقل است.
  3. مثال سه: " بررسي تاثير دوره هاي آموزش ضمن خدمت بر عملكرد كاركنان" دوره هاي آموزش ضمن خدمت متغير مستقل و عملكرد كاركنان متغير وابسته است.
  4. مثال چهار: "بررسي و تجزيه و تحليل رابطه عوامل جبران خدمت با عملكرد كاركنان" عوامل جبران خدمت متغير مستقل و عملكرد كاركنان متغير وابسته البته در اينگونه موضوعات كه رابطه مورد بحث مي باشد ارتباط مي تواند دو سويه باشد.
  • متغییرها بر حسب بر حسب اندازه گیری، به دو دسته تقسیم می شوند:
  1. متغير كمي: Quantitative variable

    به متغيري اطلاق مي شود كه از نظر كمي تغيير مي كند و تفاوتهاي ناشي از اين تغييرات با استفاده از عدد ثبت مي شود و آنها را مي توان با هم جمع كرد.مانند قد، وزن، سن ، نمره هاي يك آزمون از دانشجويان؛ زمان لازم براي حل يك مسئله؛ ميزان توليد يا فروش يك شركت؛ ميزان خدمات ارائه شده به مشتريان.

  2. متغير كيفي: Qualitative variable
    به متغيري اطلاق مي شود كه تفاوتهاي ناشي از تغييرات آنها كيفي است و براي ثبت آنها ممكن است از روشهاي ديگري غير از عدد استفاده شود.به عبارت ديگر متغير كيفي متغيري است كه پژوهشگر توانايي اندازه گيري ان را ندارد و ويژگيهاي آن را نمي توان بوسيله ارقام رياضي نمايش دهد. براي ثبت مشاهده ها يا انادزه گيري هايي كه از اين متغير به عمل مي آيد از حروف الفبا يا كد استفاده مي شود.اين گونه متغيرها را نمي توان جمع و تفريق كرد و براي آنها مبدا اندازه گيري وجود ندارد.به عنوان مثال رنگ مو؛ رنگ چشم،جنس متغيرهاي كيفي هستند.
  • متغییرها بر حسب واحد اندازه گیری به دو نوع تقسیم می شوند:
  1. پیوسته
    متغییری است که بین دو نقطه آن هر ارزشی را می توان انتخاب کرد. در این متغییرها درجات مختلف اندازه گیری وجود دارد. مانند سرعت، زمان، وزن ...
  2. گسسته
    متغییری است که بین دو نقطه آن هیچ ارزشی را نمی توان انتخاب کرد. این متغییر تنها اعداد یا ارزش هایی را که مشخص کننده یک وجه مشخص از یک مقیاس هستند، به خود اختصاص می دهد. مثل تعداد دانش آموزان کلاس. تعدا مهر های داخل کیسه، 
  • متغییرها بر حسب ارزش های عددی به دو دسته تقسیم می شوند:
  1. دوارزشی
    متغییری که به آن تنها دو ارزش عدد نسبت داده می شود. مثل جنسیت زن و مرد. یا خط و شیر در سکه.
  2. چندارزشی
    متغییری که به آن بیش از دو عدد یا ارزش نسبت داده می شود. مثل وضعیت اقتصادی که بصورت : خیلی بالا، بالا، متوسط، ضعیف، خیلی ضعیف بیام می شود.
  • متغير تعديل كننده

متغير تعديل كننده عليرغم ميل پژوهشگر رابطه ي بين متغير مستقل و وابسته را دستخوش تغيير مي كند. يعني حضور اين متغير سوم رابطه اي را كه اساساً بين متغير وابسته و مستقل مورد انتظار است تحت تاثير قرار مي دهد و مي توان از آن به عنوان متغير مستقل دوم نام برد.

مثال یک: در بررسي تاثير هوش دانشجويان بر معدل اگر تفاوتي بين متغير هوش و معدل دانشجويان دختر و پسر وجود داشته باشد دراين جا متغير جنسيت متغير تعديل كننده است.

مثال دو: در بررسي تاثير فناوري اطلاعات بر توانمندسازي ؛فناوري اطلاعات متغير مستقل ؛ توانمندسازي متغير وابسته و اگر تفاوتي بين دو متغير ذكر شده وجود داشته باشد سن كاركنان را مي توان به عنوان متغير تعديل كننده در نظر گرفت.

مثال سه: بررسي تاثير كيفيت زندگي كاري بر روي عملكرد كاركنان ؛كيفيت كاري متغير مستقل، عملكرد كاركنان متغير وابسته و انگيزه كاركنان را مي توان به عنوان متغير تعديل كننده در نظر گرفت.

گاهي اوقات ممكن است درتعيين اينكه متغير مستقل است يا تعديل كننده دچار اشتباه شويم. در واقع نامگذاري و دسته بندي متغيرها بستگي به اين دارد كه چگونه برهم تاثير مي گذارند.

به دو موقعيت از يك مطالعه ي پژوهشي توجه فرمائيد :

"یک مطالعه ی پژوهشي نشان مي دهد كه هر قدر كيفيت برنامه هاي آموزشي سازمان بهتر باشد و هر قدر نياز كاركنان به رشد بيشتر باشد، دلبستگي آنها به فراگيري روش هاي نوين كار بيشتر است."

در حالت اول، دلبستگي همه ي افراد سازمان به فراگيري روش هاي نوين بعنوان متغییر وابسته بوده و برنامه هاي آموزشي و شدت نياز به رشد متغيرهاي مستقل هستند.
اما اگر اين تمايل به يادگيري در مورد همه ي افراد سازمان صورت نپذيرفت يعني عاملي بر رابطه ي بين متغير مستقل و وابسته اثر گذاشت متغير تعديل كننده است. یعنی جمله به این صورت مطرح شود:
" تنها افرادي كه نياز به رشد دارند تمايل به فراگيري روش هاي نوين كار دارند". در این حالت برنامه هاي آموزشي بعنوان متغییر مستقل، شدت نياز به رشد به عنوان متغير تعديل كننده و تمايل افراد به يادگيري بعنوان متغير وابسته خواهد بود.

  • متغير كنترل

ممكن است در يك تحقيق محقق نتواند همه ي متغيرها را به طور همزمان بررسي كند ،بنابراین يك يا چند مورد آنها را ثابت نگه مي دارد (بلوك كردن) يا اثر آنها را خنثي مي كند(تصادفي سازي) چنين متغيرهايي راكه حذف يا ثابت مي شوند متغيرهاي كنترل مي نامند. در بعضي موارد ممكن است متغيرتعديل كننده نقض متغير كنترل را نيز داشته باشد.

مثلا در بررسي تاثير آزمون هاي آموزشي برقبولي در كنكور؛ متغير مستقل آزمون هاي آزمايشي و ميزان قبولي در كنكور متغير وابسته. دراينجا رشته افراد مثلا (رياضي- فيزيك) را می توانیم بعنوان متغير کنترل انتخاب كنيم. يعني تاثیر رشته را ثابت كنيم (بلوك كردن) يا افراد را بصورت تصادفي انتخاب كنيم كه از اين طريق اثر رشته را خنثي میكنيم (تصادفي سازي).

متغيرهايي نظير جنس، سن، هوش، وضعيت اقتصادي –اجتماعي از اين دسته از متغيرها هستند.

  • متغير مداخله گر Intervening variable

متغيري است كه تحت كنترل محقق نيست و قابليت تعميم پذيري يافته هاي پژوهش را كاهش مي دهد. اين متغير نوعي ويژگي يا بعد زماني دارد يعني از زمانيكه متغير مستقل به جريان مي افتد تا بر متغير وابسته اثر كند و تا زمان اين تاثيرگذاري ظاهر مي شود. اين متغير به عنوان تابعي از متغيرهاي مستقل است و به استنباط وتوصيف نفوذ متغير(هاي) مستقل بر وابسته كمك مي كند.
مثال: "نقش چندگانه همسراني كه هر دو خارج از منزل اشتغال دارند، فشار رواني قابل توجهي برآنان وارد مي كند و اين امر درجاي خود، خشنودي آنان را از زندگي تحت تاثير قرار مي دهد. اما خشنودي و سرزندگي آنهایی كه از خود پنداري زياد برخوردارند تحت تاثير اين فشار رواني قرار نمي گيرد."
در این بررسی:

  • اشتغال متغير مستقل
  • خشنودي از زندگي متغير وابسته
  • خود پنداري افراد متغير تعديل كننده
  • فشار رواني متغير مداخله گر
لطفا امتیاز خود را ثبت کنید
1 5
(امتیاز 0 توسط 0 نفر)
  ارسال به دوستان:

پرسش و دیدگاه شما
پرسش و دیدگاه شما
اختیاری
اختیاری (نمایش داده نخواهد شد)
ضروری
پرسش ها و دیدگاه های کاربران
بازدیدکننده
کارشناس پژوهش‌برتر
3 روز پیش
باسلام و احترام از حسن توجه شما سپاسگزاریم موارد درخواستی حتما بررسی و محتوا آپدیت می شود. با تشکر
بازدیدکننده
سید علیرضا معتمد فر
3 روز پیش
بسار مفید وکار بردی است اگر درمورد آزمایشی وشبها آزمایشی هم توضیح داده می شود بهتر بود .بطور کلی مطالب آموزنده وساده بیان شده .
بازدیدکننده
کارشناس پژوهش‌برتر
4 ماه پیش
با سلام و احترام از اینکه مطالب مورد استفاده و مفید واقع شده اند بسیار خرسندیم . باتشکر
بازدیدکننده
علی
4 ماه پیش
خلاصه مفید در عرض ۱۵ دقیقه کاملا متوجه شدم
بازدیدکننده
محمد
5 ماه پیش
سلام ارائه مثال های تان بسیار کارساز و موثر بود. باعث شد کامل موضوع را بفهمم. تقریا همین ها را درصفحات دیگر هم خوانده بودم اما مثال هایی که شما ارائه کرده اید یادگیری مطلب را برایم سهل تر کرد. سپاس فراوان
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
2 سال پیش
سلام واحترام ممنونم از انتخاب سایت پژوهش برتر بله حتما در محتوا های اینده حتما بارگذاری می شوند .
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
2 سال پیش
سلام ممنونم از انتخاب سایت پژوهش برتر
بازدیدکننده
عبدالرسول
2 سال پیش
سپاس مختصر مفید و عالی بود
بازدیدکننده
نسیم
2 سال پیش
سلام خسته نباشید. ممنون ازمطالب خوبتون.لطفا مثالهایی درموردژنتیک و اصلاح نژاد دام هم بگذارید.باتشکر
بازدیدکننده
خلیل فطرت
2 سال پیش
سلام خیلی عالی واموزنده بود انشاالله در دفعات بعدی مثال زیاد طرح کنید وهمچنان برنامه روش تحقیق ویا امار و نرم افزار spss ,و smart pls بشکل مجازی تدریس کنید خیلی خوشحال میشوم وانشاالله در حساب حقوق شان مشکل نیست باهماهنگی دوستا پرداخت خواهم کرد
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
3 سال پیش
سلام و احترام فرهیخته گرامی احتراما ضمن پوزش در این زمینه خدمات ارائه نمیدهیم . با سپاس
بازدیدکننده
رئیسی
3 سال پیش
سلام وقتتون بخیر من برای مشخص کردن متغیرهای پژوهشم نیاز به کمک دارم کسی هست کمک کنه؟
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
3 سال پیش
با سلام و عرض ادب ضمن تشکر از حسن توجه شما نسبت به سایت موسسه پژوهش برتر محتوایی که درسایت قرارداده شده برای راهنمایی می باشد و چون موسسه خدمات نگارشی و محتوایی ارائه نمی دهد متاسفانه در این خصوص نمی توانیم کمکی داشته باشیم . درخصوص خدمات موسسه در خدمتتان می باشیم . ترجمه ویرایش مقاله استخراج مقاله از پایان نامه چاپ مقاله و کتاب
بازدیدکننده
سید کهزاد
3 سال پیش
سلام بر شما من یک عنوان داشتم میخواستم متغییرهاش رو مشخص و بررسی کنم اما موفق نشدم. اگه امکان دارد همکاری کنید ممنون میشم. رتبه بندی علل تخلفات ساختمانی و ارائه راهکارهای اصلاحی"مقایسه تطبیقی ایران و انگلستان"
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
3 سال پیش
سلام ممنون از اینکه موسسه پژوهش برتر رو انتخاب فرمودین /
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
3 سال پیش
بازدیدکننده
'independENT' not 'independED'
3 سال پیش
سلام خسته نباشید تشکر برای مطلب خوبتون. ما کلمه ای به نام independed نداریم، درستش independent هست.
بازدیدکننده
ناشناس
3 سال پیش
ممنون از اطلاعاتتون . برای نگارش پروپزالم مفید بود
بازدیدکننده
فاطمه
4 سال پیش
لطفا مثال های ورزشی بزارید
بازدیدکننده
تیم پشتیبانی
4 سال پیش
با سلام و احترام چشم درخواست شما در تهیه ی محتواهای بعدی لحاط خواهد شد. راههای ارتباطی با کارشناسان ما : مسعودی : 09911755943 isipaper100@gmail.com شکاری : 09214572013 p.bartar100@gmail.com
بازدیدکننده
مهدی
4 سال پیش
لطفا مثال های زیادی درباره متغییر ها انتشار کنید.

خدمات موسسه پژوهش برتر