ملاک های مهم در انتخاب موضوع پایان نامه و مقاله

با توجه به اینکه در عصر پیشرفت و انفجار علم هستیم باید بتوانیم با استفاده از یافته های حاصل از مطالعات مختلف کیفی و کمی، پژوهش های جدیدی را طراحی کرده و با ترکیب پژوهش های کیفی مختلف مرتبط با طرح خود و تفسیر و تحلیل آنها، در نهایت با نگارش یک مقاله علمی خوب و چاپ آن در مجله، موضوعات و یافته های جدیدی را به دنیای علم بیفزاییم.

شروع هر کار پژوهشی، طراحی یک ایده و داشتن یک هدف درست است. ابتدا باید سوال خود را مطرح کنید و از خودتان بپرسید که به دنبال چه چیزی هستید؟ انتخاب یک موضوع برای یک طرح تحقیقاتی بایستی هدفمند باشد. یعنی اگر شما ندانید که به دنبال چه چیزی هستید مطمئنا به هیچ نتیج ای هم نخواهید رسید. 
بعنوان مثال وقتی موضوعی با عنوان " تاثیر ترکیب کورکومین بر کاهش آمار ابتلا به سرطان روده" توسط یک محقق مطرح می شود، در واقع این محقق بدنبال این است که ببینید "آیا کورکومین می تواند باعث کاهش ابتلا به سرطان روده شود یا نه". پس موضوعی که طراحی شده است هدفمند بوده است.

اینکه ما به دنبال چه چیزی هستیم، مهم ترین سوال طرح پژوهشی ما خواهد بود. زیرا با طرح سوال "چه چیزی" هدف ما مشخص می شود و با مشخص شدن هدف، سوال اصلی ما طرح می شود و به دنبال آن طرح پژوهشی شکل می گیرد. بعد از محقق باید از خود بپرسد که در صورت رسیدن به جواب، چه اتفاقی می افتد، چه چیزی را ثابت خواهد کرد و پیامد آن چه خواهد بود. اگر بتواند به تک تک این سوالات پاسخ دهد، و پاسخ او قانع کننده باشد، طرح پژوهشی او قابل قبول بوده و هیچ جای شکی وجود نخواهد داشت که این طرح به نتیجه می رسد.

موارد مهم دیگر وجود دارند که در انتخاب یک موضوع پژوهشی باید آنها را مد نظر داشت:

• انتخاب موضوع مناسب برای پایان نامه و مقاله بایستی متناسب با رشته تحصیلی باشد تا دانشجو بتواند به راحتی به اطلاعات و پژوهش های مرتبط با موضوع خود دست یابد و در نهایت نتیجه خوبی از کار خود بگیرد. 
• باید موضوعی را برای تحقیق خود انتخاب نمایید که در آن زمینه پژوهش های زیادی انجام شده است و داده های زیادی موجود است. اینکه چه تعداد پژوهش باید وجود داشته باشد تا یک مطالعه پژوهشی در راستای آن انجام بگیرد، در هیچ منبعی ذکر نشده است اما بطور میانگین بایستی حداقل 10-15 پژوهش مرتبط با موضوع انتخاب شما وجود داشته باشد تا بتوانید آن موضوع را کار کنید. هر چه تعداد این پژوهش ها بیشتر باشد دقت و کیفیت کار نیز بالا خواهد رفت و از نظر پژوهشی هم نتایج قابل قبول و قوی تری خواهید گرفت. در غیر اینصورت در همان شروع کار دچار مشکل خواهید شد و نتایج خوبی بدست نخواهید آورد. 
• مورد دیگری که بایستی به آن توجه نمایید، تناسب رشته تحصیلی با موضوع انتخابی می باشد. برخی از دانشجویان در رشته های فنی مثل مهندسی مکاترونیک، مهندسی پزشکی، مهندسی برق، مهندسی رباتیک و مهندسی کامپیوتر، موضوعاتی را برای پایان نامه یا مقاله خود انتخاب می کنند که با توجه به ادبیات و دروسی که در دوره کارشناسی ارشد و یا دکتری پاس می کنند، متناسب نیست. به همین دلیل وقت زیادی صرف مطالعه مطالبی می شود که برای این دانشجویان سنگین است. در صورتی که  اگر موضوع متناسب با ادبیات هر رشته انتخاب شود، زمان زیادی صرفه جویی می شود تا دانشجو به ارایه ایده های جدید و چاپ آنها بپردازد.