شابک (ISBN) چیست؟

شابک یا ISBN را در زبان انگلیسی  به صورت مختصر با ISBN نشان می‌دهند که مخفف International Standard Book Number می‌باشد. پیش از این شابک یا ISBN یک کد ۱۰ رقمی بود اما در حال حاضر شابک یک کد ۱۳ رقمی می‌باشد. استفاده شابک یا ISBN برای فروش و کنترل انبار کتب توسط ناشران، کتاب‌فروشان، کتابخانه‌ها، و سایر مشترکین می‌باشد. شابک به شما کمک می‌کند که یک کتاب را از میان کتاب‌های دیگر بدون آنکه به اسم کتاب، ناشر، نویسنده و یا سایر مشخصات دیگر کتاب نیاز داشته باشید از طریق این شماره بازیابی و جستجو کنید. در موسسه پژوهش برتر پس از طی مراحل اولیه کتاب به هر کتاب یک شابک یا ISBN اختصاص داده می‌شود که از آن زمان به بعد این کد منحصربه‌فرد، نشان دهنده شماره شناسه کتاب خواهد بود. لازم به ذکر است شابک یا (ISBN) در قسمت شناسنامه کتاب، فیپای کتاب و پشت جلد کتاب به صورت بارکد نوشته می‌شود.

شابم چیست؟

زمانیکه شماره استاندارد بین المللی کتاب (شابک) به ابزار ارتباطی موثر در بازار کتاب تبدیل شد، ناشران آثار موسیقی نیز پشتیبانی خود را برای استفاده از سیستمی مشابه، برای حوزه موسیقی اعلام کردند. پیش نویس شابم به وسیله گروه های کاری ایزو تهیه و به صورت رسمی از آخر سال ۱۹۹۳ برای استفاده عموم عرضه شد. از آنجاییکه ممکن بود شماره استاندارد بین المللی موسیقی به عنوان زیر مجموعه ی از نظام شابک در نظر گرفته شود، و برای جلوگیری از هر گونه تداخل بین آنها، تفاوت جزیی در این نظام ها داده شد.

شاپا چیست؟

شاپا شماره استاندارد بین المللی پیایندها می باشد. شناسایی و مدیریت پیایندها کاری است پیچیده و دشوار. تعداد بی‎شمار پیایندها در سطح جهان و تغییرات احتمالی عنوان، ترتیب انتشار، اندازه (قطع)، زبان و تشابه عنوان‎های هر یک از آنها بر پیچیدگی این امر می‎افزاید. رشد سریع تعداد پیایندهای منتشر شده در دهه ۶۰ میلادی لزوم برقراری یک نظام شناسایی منحصر به فرد بین‎المللی را آشکار نمود. عامل دیگری که در ایجاد نظام یاد شده نقش مؤثری داشت رشد و توسعه نظام های ذخیره و بازیابی خودکار اطلاعات بود که جایگزین روشهای سنتی ذخیره و بازیابی اطلاعات در کتابخانه ها می‎گشت. این نظامهای خودکار برای استفاده از شناسگرهای رقمی به عنوان وسیله های جستجوی سریع و مؤثر بسیار مناسب بودند.

بدین ترتیب شماره استاندارد بین‎المللی پیایندها (ISSN) برای رفع این نیازها پایه گذاری شد. ISSN) International Standard Serial Number) شماره منحصر به فردی است که بر اساس استاندارد بین‎المللی ISO 3297 تهیه شده و برای متمایز نمودن نشریات ادواری در سراسر جهان صرف نظر از محل نشر، زبان یا رسانه (محمل یا فرمت) آنها به کار می‎رود. این شماره از هشت رقم تشکیل شده است که به دو گروه چهار رقمی تقسیم و با خط اتصال به یکدیگر متصل می‎شوند. رقم هشتم رقم کنترل نامیده می شود. با محاسبه این رقم می توان از صحت ثبت شماره ISSN اطمینان حاصل و از خطاهای احتمالی جلوگیری نمود.

تخصیص شاپا به پیایندها از دهه ۱۹۷۰ میلادی در جهان و از سال ۱۳۸۱ هجری شمسی در ایران به عنوان وسیله‌ای برای شناسایی پیایندها آغاز شد. پیایندها یا نشریات ادواری مشمول دریافت شاپا عبارتند از: مجله، روزنامه، سالنامه (مثل گزارش‌ها، راهنماها، سالنماها)، خلاصه مذاکرات سازمان‌ها، صورت‎جلسات همایش‌های ادامه‎دار، گزارش‌های انجمن‎های علمی، و فروست‌های تک نگاشتی. گستره شمول شاپا به پیایندهای چاپی محدود نیست، بلکه پیایندهایی که به صورت بریل یا با سایر رسانه ها از جمله شبکه پیوسته (Online)، لوح فشرده (CD-DVD)، میکروفیلم، پست الکترونیک و … منتشر می‎گردند، نیز مشمول آن می‎‎شوند. ناشران موظفند شاپا را در محلی که به راحتی قابل رؤیت باشد، درج کنند. این محل در انواع پیایندها از پیش تعیین شده است.