20 ویژگی‌ یک مقاله علمی

دانشجویانی که دارای مقالات علمی هستند، شانس بالایی برای دریافت پذیرش در مقاطع بالاتر تحصیلی بویژه دکترا را دارند. از طرفی چون تمام نشریات و ژورنال‌ها‌ از اعتبار یکسانی برخوردار نیستند، لذا کیفیت مقالات و اعتبار جایی که در آن چاپ شده است برای ادامه تحصیل افراد بویژه در دانشگاه‌های خارج از کشور حائز اهمیت است. موفقیت در انتشار مقاله‌های علمی و پژوهشی مستلزم دانش تخصصی پژوهشگر درباره موضوع مورد نظر و همچنین آشنایی با اصول و قواعد مقاله‌نویسی و نگارش می‌باشد. لذا در ادامه به بیان معیارها و ویژگی‌های مهم و اساسی یک مقاله علمی برای ارسال به همایش‌های علمی که در آن مقاله مورد داوری قرار می‌گیرد، می‌پردازیم:

1-اصالت موضوع:‌از ملاک‌های مهم ارزیابی و امتیازدهی به مقاله‌های علمی اصالت موضوع و جدید بودن آن است. حداقل یکی از موارد زیر برای اثبات اصالت یک اثر کافی می‌باشد:

الف)اجرای تحقیقی که برای اولین بار انجام شده باشد.

ب)ایده‌ای نو باید در موضوع مقاله نهفته باشد.

ج)تحلیل و استنتاج ایده‌های دیگران از زاویه‌ای نو که به پویایی موضوع مورد نظر کمک می‌کند.

د)اجرای تحقیقی که در یک کشور برای اولین بار انجام شده باشد.

ه)استفاده از تکنیک‌های موجود برای موضوعی تازه با تکیه بر خلاقیت و نوآوری.

و)فرآهم آوری زمینه لازم برای آیندگان.

2-عنوان: در هر مقاله نخستین بخشی که توسط خوانندگان دیده می‌شود عنوان است که معمولاٌ نخستین قضاوت خواننده درباره محتوای مقاله نیز از مطالعه این بخش حاصل می‌شود. با توجه به اینکه معمولاٌ جستجو در بانکهای اطلاعاتی مقالات بر اساس عنوان مقاله صورت می‌گیرد لذا دقت در انتخاب کلمات در عنوان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. عنوان مقاله که درواقع هویت و هدف آن را نمایش می‌دهد باید روشن، گویا، جامع، مانع و تا حد ممکن مختصر باشد.

3-چکیده: هدف از تهیه چکیده، ایجاد تصویری کلی و روشن در خصوص محتوای مقاله است که باید بصورت یک بند منسجم و به زمان گذشته نوشته شود و حاوی مطالبی باشد که در مقاله بحث شده است و خواننده را به مطالعه متن اصلی ترغیب کند.

4-کلیدواژه‌ها: انتخاب کلیدواژه‌ها مستلزم ترکیبی از واژگان عمومی و تخصصی است که بیشترین و نزدیکترین رابطه معنایی را با محتوای مقاله دارد.

5-مقدمه: هدف از مقدمه آماده‌سازی ذهن خواننده برای ورود به بحث اصلی است. لذا باید از حاشیه‌پردازی پرهیز و با تبیین اهمیت موضوع مقاله خواننده را به ادامه مطالعه متن اصلی ترغیب کرد.

6-بیان مسئله: در این بخش باید مسئله و موضوعی که زمینه‌ساز پژوهش شده و انگیزه اصلی نگارش مقاله مورد نظر بوده است به روشنی و اختصار تبیین شود.

7- تبیین هدف: هدف مقاله بایدبه روشنی توصیف و تبیین شود، متناسب با بیان مسئله تدوین شود، واقع‌بینانه باشد، به راحتی در متن قابل رویت باشد و در پایان مقاله، نویسنده به آن دست یابد.

8- پرسش‌های پژوهش: این پرسش‌ها باید به روشنی و متناسب با هدف مقاله ذکر شوند و فرضیه‌ها نیز روشن و بدون ابهام و آزمون‌پذیر باشند.

9- پیشینه پژوهش: مرور نوشتارها و تشریح مبانی نظری مرتبط با موضوع را دربرمی‌گیرد. بهترین روش مرور نوشتارها روش تحلیلی و گزیده است که در آن ضمن رعایت اختصار، خود نویسنده روند حاکم بر حوزه موضوعی را تحلیل می‌کند.

10-معرفی پروژه: ویژگی‌های اصلی پژوهش و آنچه آن را از موارد مشابه مجزا می‌کند مشخص می‌سازد.

11-روش‌شناسی: روش تحقیق بکارگرفته شده در پژوهش و دلایل انتخاب آن را توضیح می‌دهد.

12-ابزار پژوهش: ابزار گردآوری و تحلیل داده‌ها باید به روشنی معرفی شده و مزایا و معایب آنها به دقت تشریح شود.

13-جامعه پژوهش: به معرفی جامعه مورد مطالعه و ویژگی‌های آن و همچنین دلایل انتخاب و ارتباط آن با هدف مقاله می‌پردازد.

14-محدوده و محدودیت‌ها: آنچه پژوهشگر را محدود کرده(ناشی از عوامل محیطی) و یا محدودیتی که خود پژوهشگر در پژوهش خود اعمال کرده است را نشان می‌دهد.

15-یافته‌ها: نتایج توصیفی و تحلیلی ناشی از پژوهش را تبیین می‌کند.

16-بحث و نتیجه: تحلیل نهایی پژوهشگر و تفسیر نتایج بدست آمده و همچنین مقایسه آن با سایر کارهای مشابه را نشان می‌دهد.

17-پیشنهادها: با ارائه پیشنهادات کاربردی، مسیر سایر پژوهشگران در حوزه موضوعی مربوطه هموار می‌شود.

18-تقدیر و تشکر: در پایان نام افراد یا سازمان‌هایی که به نحوی در اجرای پژوهش نقش داشته‌اند با کسب اجازه از آنها ذکر می‌شود.

19-منابع: به ذکر تمام منابع مورد استفاده بر اساس یکی از شیوه‌نامه‌های استاندارد می‌پردازد.

20-پیوست‌ها: آنچه را که متناسب با محتوای مقاله و مورد نیاز خواننده است بصورت اطلاعات تکمیلی ارائه می‌دهد.

رعایت بندهای فوق پژوهشگر را در نگارش هر چه بهتر و منسجم‌تر یک مقاله کمک می‌نماید.

برگرفته از مقاله صد ویژگی یک مقاله علمی-پژوهشی خوب، دکتر یزدان منصوریان، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت معلم