پژوهش برتر: استعداد تحصیلی یا GMAT آزمونی جهت سنجش "توانایی تجزیه و تحلیل، توانایی تصویرسازی ذهنی، سرعت عمل و تمرکز، قدرت و سرعت انتقال مفاهیم و هوش" داوطلب است.
استعداد تحصیلی یا GMAT ترکیبی از آزمونهای بینالمللی GMAT و GRE است که در کنکور مقطع دکتری به آزمون "استعداد تحصیلی" مشهور است. این آزمون اولین بار در سال 74 در ایران برای مقطع کارشناسی ارشد طراحی و همزمان با برگزاری آزمون دکتری از سال 89 در کنکور این مقطع برای تمامی رشتهها به عنوان یکی از سرفصلهای امتحانی مطرح شد. البته در گذشته سوالات آزمونهای GMAT و GRE بینالملل عیناً ترجمه میشد ولی در حال حاضر تیم طراحی مجزایی برای طراحی تستهای جدید داخلی برای این آزمون در سازمان سنجش وجود دارد و کیفیت سوالات این آزمون از استاندارد داخلی خوبی برخوردار است.
از آنجا که آزمون استعداد تحصیلی، آزمونی ناشناخته برای اکثر داوطلبان کنکور دکتری محسوب میشود، این درس در کسب رتبه مطلوب در آزمون عمومی (مرحله اول) دکتری برای متقاضیان بسیار تعیین کننده است.
1- قسمت درک مطلب: این بخش شامل دو متن مجزا است که به فارسی ارائه شده است و داوطلب باید دقیق هر متن، سوالات مربوط به آن متن را پاسخ دهد.
2- قسمت منطقی (استدلالی): سوالات این قسمت به این صورت است که ابتدا یک گزاره در حد یک پاراگراف مطرح میشود و داوطلب باید بر اساس برداشتی که از پاراگراف داشته است یکی از گزینهها را انتخاب کند. در این قسمت مهارت مورد نیاز، شناخت انواع استدلال، چگونگی تضعیف یا تقویت یک استدلال، ایجاد فرضیه برای استدلال یا نتیجهگیری از آن میباشد. (این بخش در گروه فنی و مهندسی سوال نمیشود)
3- قسمت تحلیلی: در این بخش گزارههای سادهای بیان میشود و باید بر اساس آنها تحلیل درستی از مسئله را انجام داد.
4- قسمت کمیتی: این قسمت شامل سوالاتی است که به صورت عددی و پایه ریاضی هستند و تقریبا بخش سخت آزمون محسوب میشود.
5- قسمت تجسمی: در این بخش اشکالی داده میشود و بر اساس تغییراتی که در آن ایجاد میشود از داوطلب خواسته میشود که شکل نهایی را حدس بزند! (این بخش تنها از گروه فنی و مهندسی سوال میشود)
در این بخش دو متن تخصصی چندپاراگرافی و چند سوال مرتبط با هر گروه آزمایشی طرح می¬شود که متقاضی باید بعد از مطالعه دقیق متن به انواع سوالات کلی و جزئی پاسخ دهد. در زیر نمونهای از یک متن چندپاراگرافی آورده شده است:
مثال: همسالان يك كودك، بالقوه ميتوانند مشاركت ورزشياي را كه از محيط خانواده آغاز شده است تقويت كنند. هرگاه يك گروه همسال عزم كنند در يك فعاليت ورزشي شركت نمايند، بديهي است كه اكثر اعضاي آن گروه به آن فعاليت ورزشي كشيده ميشوند. هرگاه گروه به رفتار غيرفعال گرايش نشان دهد، اعضاي گروه نيز تمايل به ادامه همان برنامه پيدا ميكنند. ورزشكاران بزرگتر ميگويند وقتي در دوران مدرسه بودهاند، توسط گروه همسال و دوستان خود به زمينهاي ورزشي كشانيده ميشدند، هرچند اين اثرگذاري در تمام رشتههاي ورزشي يكسان نبوده است. اولين گروه همسال كودك، كساني هستند كه با او همبازي ميشوند. كودكان از سنين 3 تا 4 سالگي، بازي با همسالان خود را آغاز كرده و تا اوايل دوره مدرسه آن را ادامه ميدهند.
پسران و دختران چند كشور مختلف از جمله آمريكا، ژاپن و كانادا گفتهاند كه گروه همسالان بر مشاركت ورزشي آنان در دوره كودكي اثرگذار بودهاند. كودكان در دوره نوجواني به گروههاي همسال رسميتر ميپيوندند (همسالان مدرسه يا محل)؛ لذا اين گروههاي همسال در رفتار اجتماعي آنها در طول دوره جوانی اثر ميگذارند. گرين دورفر در سال 1976 دورههاي مختلف مانند كودكي، نوجواني و جواني بانوان ورزشكار را مطالعه كرد و به اين نتيجه رسيد كه گروه همسال در كليه مقاطع سنی فوق در ميزان و نوع مشاركت ورزشي بانوان اثرگذار بودهاند. برخي از افراد ديگر در پارهاي از مقاطع سني مهم بودهاند؛ برای مثال خانواده كه در دوره كودكی بسيار نقش داشتهاند، در دوره نوجوانی تأثير و نقش چندان مهمی ندارند.
در این بخش از آزمون، یک متن کوتاه آورده میشود و سپس محتوای متن با پرسشی مطرح میگردد. در این پرسشها از شما خواسته میشود تا متن را تضعیف یا تقویت، از آن نتیجهگیری و یا با یافتن فرضیه پنهان به آن پاسخ دهید. در واقع هدف طراح سوال سنجش توانایی شما در درک ساختار استدلال درست است. برخی از پرسشهای این بخش به طور نمونه در زیر آورده شده است:
1) مثالی از تضعیف
رفته رفته برنامههاي كامپيوتري بيشتر و بيشتري كه ارائهدهنده راهحل مسألههاي رياضي در علوم مهندسي ميباشند، توليد ميشود و لذا به طور فزايندهاي نياز به تمرين دادن مهندسين در فهم كامل اصول پايه رياضي غيرضروريتر ميشود. نتيجه اين كه در آموزش مهندسيني كه قرار است در صنعت مشغول كار شوند، تأكيد كمتري بايستي روي اصول رياضي شود تا بتوان فضاي بيشتري از سرفصلهاي آموزشي رشتههاي مهندسي را به دروس مهم ديگر اختصاص داد.
كداميك از موارد زير، در صورتي كه صحيح فرض شود، استدلال داده شده براي پيشنهاد آموزشي فوق را بيشتر تضعيف مينمايد؟
1) بسياري از برنامههاي كامپيوتري كه راه حل مسألههاي رياضي در مهندسي را ارائه ميدهند، قابل اجرا بر روي كامپيوترهايي هستند كه در دسترس اكثر شركتهاي مهندسي ميباشند.
2) بسياري از برنامههاي كامپيوتري كه راهحلهايي براي مسألههاي رياضي در مهندسي ارائه ميدهند، در حال حاضر به طور روتين استفاده ميشوند.
3) برنامه درسي رشته مهندسي، امروزه دانشجويان مهندسي را ملزم ميكند كه با تنوعي از برنامههاي كامپيوتري آشنايي داشته باشند و بتوانند آنها را به كار ببرد.
4) استفاده مؤثر از برنامه كامپيوتري كه راه حل مسألههاي رياضي در مهندسي را ارائه ميدهند، مستلزم درك اصول رياضي ميباشد.
2) مثالی از تقویت
محققِ دندانپزشك: پر كردن پوسيدگي دندان كاري بيضرر نيست: خواهي نخواهي به برخي قسمتهاي سالم دندان آسيب وارد ميشود. پوسيدگيها فقط وقتي مضرند كه پوسيدگي به اعصاب درون دندان برسد و بسياري از پوسيدگيها، چنانچه معالجه نشوند، هرگز به آن مرحله نميرسند. بنابراين دندانپزشكان نبايد پوسيدگي را پر كنند، مگر اين كه اعصاب درون دندان در معرض خطر از سوي پوسيدگي باشند.
كدام يك از اصول زير، در صورتي كه صحيح فرض شوند، به بهترين نحو، تأييدكننده استدلال محقق فوق ميباشد؟
1) بيماري كه بالقوه خطرناك است، نبايد معالجه نشده رها شود، مگر اين كه به طور مداوم تحت نظر و كنترل باشد.
2) بيماري كه در حال پيشرفت است، نبايد با استفاده از روشهايي كه فقط مسكن هستند و آرامش موقعيت ايجاد ميكنند، درمان شود.
3) بيماري كه فقط به طور بالقوه مضر است، نبايد با استفاده از روشي كه قطعاً زيانآور است، درمان شود.
4) دندانپزشكان بايستي هرگونه رويهاي كه در بلندمدت مفيد است را پيش بگيرند، اما فقط به اين شرط كه اين رويه باعث زيان فوري نشود.
3) مثالی از نتیجهگیری
اين روزها شركتهاي دارويي و متخصصين بهداشت، توجه خود را به كلسترول خون معطوف كردهاند. هر چه ميزان كلسترول خونمان بالاتر باشد، ريسك مُردن در اثر حمله قلبي بيشتر است. اين مسأله منطقي است، چرا كه بيماري قلبي نسبت به هر كدام از ديگر عوامل، سالانه افراد بيشتري را ميكشد. حداقل سه عامل ـ سيگار، پُرخوري و عدم تحرك ـ هر كدام ميتواند مقدار كلسترول خون را تحت تأثير قرار دهد.
كداميك از موارد زير را ميتوان از متن فوق، نتيجه گرفت؟
1) اگر فردي ميزان كلسترول خون خود را تحت نظر داشته باشد، ريسك ابتلاي وي به بيماري كشنده قلبي پايين است.
2) يك رژيم غذايي با كلسترول بالا، علت اصلي مرگ افراد ميباشد.
3) ريسك بيماري كشنده حمله قلبي را با تغييراتي در سبك زندگي ميتوان تغيير داد.
4) تنها راهي كه سيگار، ريسك ابتلا به بيماري قلبي را افزايش ميدهد، از طريق تغيير سطح كلسترول خون ميباشد.
4) مثالی از یافتن فرضیه پنهان
كشور «الف» براي مدتي طولاني در زمينه گندم و گوشت تا حدي خودكفا بوده است. با اين وجود، از آنجا كه درآمد سرانه در اين كشور به سمت ميزان متوسط جهاني رو به افزايش است. مصرف سرانه گوشت هم به سمت ميزان متوسط جهاني رو به رشد گذاشته است و براي توليد يك كيلو گوشت، چندين كيلو گندم لازم است. در نتيجه، چون درآمد سرانه مردم رو به افزايش است در حاليكه توليد داخلي گندم افزايش نمييابد، كشور «الف» به زودي مجبور خواهد بود يا گندم يا گوشت و يا هر دو را وارد كند.
كداميك از موارد زير، فرضيهاي است كه استدلال فوق، بر آن مبتني است؟
1) آن دسته از مردم كشور «الف» كه مصرف گوشت خود را افزايش ميدهند، بهطور چشمگيري مصرف گندم را كاهش نخواهند داد.
2) درآمد سرانه توليدكنندگان گوشت در كشور «الف» نسبت به درآمد سرانه توليدكنندگان گندم آن كشور، با سرعت بيشتري در حال افزايش است.
3) مصرف سرانه گوشت در كشور «الف»، در تمام سطوح درآمدي، تقريباً به ميزان يكساني در حال افزايش است.
4) واردات گندم يا گوشت، باعث نخواهد شد كه درصد بسيار بالاتري از درآمد مردم، صرف غذا شود.
سوالات بخش تحلیلی، مسائلی هستند که نیاز به هیچ پیش فرض ذهنی ندارند. برای پاسخ به این سولات باید سه گام اصلی 1) مدل سازی مسئله تعریف شده بر اساس قواعد موجود؛ 2) خلاصه کردن قواعد بر اساس مدل بدست آمده، و 3) پاسخ به سوالات براساس مدل و قواعد مسئله طی شوند.
مثال: فردي بنام X قرار است براي انجام يك پروژه تحقيقاتي به هر يك از شهرهاي مشهد، تبريز و اصفهان، دو سفر انجام دهد و به تهران برگردد. وی كه بايد هر يك از اين شش سفر را در يك روز از هفته (شنبه تا پنجشنبه) انجام دهد، در برنامهريزی با محدوديتهای زير مواجه میباشد:
• سفرهای تبريز را در بايد روزهايی غير از يكشنبه و پنجشنبه انجام دهد.
• دو سفر به مشهد را نميتواند در دو روز متوالی انجام دهد.
• در روز شنبه نميتواند به اصفهان سفر كند.
1) كدام يك از موارد زير، صحيح نميباشد؟
1) ميتواند در يك حالت خاص، در روز يكشنبه به مشهد سفر كند.
2) ميتواند سفرهاي مشهد و تبريز خود را در چهار روز متوالي انجام دهد.
3) ميتواند سفرهاي تبريز و اصفهان خود را در چهار روز متوالي انجام دهد.
4) ميتواند سفرهاي مشهد و اصفهان خود را در چهار روز متوالي انجام دهد.
2) اگر X يكی از سفرهاي خود به مشهد را دقيقا بين دو سفرش به اصفهان انجام دهد، اولين سفرش به مشهد، در كدام روز بايد انجام شود؟
1) شنبه 2) يكشنبه 3) دوشنبه 4) موارد 2 و 3
در بخش کمیتی از آزمون دکتری تخصصی، هدف سنجش میزان تسلط داوطلبان بر مفاهیم ریاضی و نیز هوش عددی می-باشد. در این بخش سطح سوالات طراحی شده برای گروه¬های آزمایشی متفاوت است. بخش کمیتی در مجموع شامل سوالات حل مسئله، سوالات مقایسه¬های کمی، کار با داده¬های آماری، هوش عددی و هندسه می¬شود که هر بخش نکات و تکنیک¬های خاص خود را دارد؛ که داوطلب می¬تواند با تمرین بر روی این تکنیک¬ها شانس موفقیت خود را در این بخش افزایش دهد.
مثال) در شكل زير، بين اعداد ارتباط خاصي برقرار است. به جاي علامت سؤال، چه عددي بايد قرار گيرد؟
1) 43791
2) 17394
3) 19437
4) 41379
در این بخش از آزمون که بجای بخش منطقی برای گروه فنی – مهندسی در آزمون دکتری طراحی شده است، صرفاً هدف سنجش قدرت تجسم و میزان دقت و هوش تصویری داوطلبان میباشد. در این بخش انواع اشکال در فضای دو و سه بعدی نمایش داده می¬شود و داوطلب باید در کمترین زمان و با بیشترین دقت، ارتباط بین اشیا را در حالتهای مختلف دوران یافته درک نمایند.
عمده سوالات این بخش در دو دسته قابل قسم است:
تشخیص الگوی تغییر یک شکل – در این سوالات باید روند تغییرات یک شکل را در نمونه¬های داده شده دنبال کرد تا شکل نهایی را براساس الگوی بدست آمده مشخص کرد.
اشکال سه بعدی – در این سوالات که بخش قابل توجهی از سوالات تجسمی می¬باشند، از داوطلب خواسته میشود تا به تعیین مکعبها با تعداد مشخص وجوه رنگی، تعیین تعداد وجوه قابل مشاهده و غیرقابل مشاهده، تجزیه و ترکیب اشکل سه بعدی و رسم پلان و نمای اشکل سه بعدی و ...
مثال) در شكل زير الگویی ارائه شده است. این الگو از به هم چسبانده شدن 9 مکعب کوچک یکسان ساخته شده و سطح آن رنگ شده است. کدامیک از موارد 1 تا 4، دوران یافته الگو نمیتواند باشد؟