ایمپکت فاکتورهای (IF) گمراه کننده یا جعلی چیست؟
پژوهش برتر: تخلفاتی در حوالی حوزۀ پژوهش روی می‌دهد که به‌صورت مستقیم یا غیر مستقیم بر حوزۀ پژوهش تأثیر می گذارد و پژوهشگران باید از آن‌ها آگاهی کافی داشته باشند. از جمله این تخلفات، ایمپکت فاکتورهای گمراه کننده یا جعلی می باشد.
سرقت مجلات یا مجله‌ربایی (Journal Hijack)
واژۀ هایجک (Hijack) به معنای ربودن است. زمانی‌که از موضوع مجلات ربوده شده (Hijacked journals) صحبت می‌کنیم، متعاقباً به مجلات جعلی (fake or counterfeit) و سودجویی اشاره می‌کنیم که به نحوی اقدام به ساخت وبسایت به‌جای وبسایت مجلات معتبر یا کپی‌برداری از روی سایت آن‌ها میکنند. در پاره‌ای موارد وقتی که یک مجله معتبر قرارداد استفاده از نشانی اینترنتی یا دامِین خود را تمدید نمی‌کند، مجله‌رباها از آدرس قبلی مجلات معتبر استفاده میکنند.
غالباً عناصر پشت صحنۀ این نوع مجله‌ربایی را فرد یا افرادی تشکیل می‌دهند که از اشتیاق پژوهشگران به انتشار اثر در مجلات معتبر و البته بی‌دقتی و ناآگاهی آن‌ها سوء استفاده میکنند و با دریافت هزینه‌های بسیار زیاد از پژوهشگران اقدام به انتشار آثار آن‌ها در مجلات کم‌اعتبار یا بی‌اعتبار خود میکنند. حتی گاهی هزینۀ بیشتری دریافت میکنند تا آثار را در اولویت انتشار قرار بدهند.
در واقع، وقتی پژوهشگران برای مجلات جعلی که عمداً نامی مشابه مجلات معتبر برگزیده‌اند، اثر ارسال میکنند، اگر دقت لازم را به خرج ندهند، حس میکنند که همه‌چیز به خوبی دارد پیش می‌رود و اثرشان در حال منتشر شدن است. البته احتمالاً اثرشان منتشر هم می‌شود اما با صرف هزینۀ زیاد و در مجله‌ای کم‌اعتبار که نه برای ارتقاء امتیازی دارد و نه فرایند عادی خوانده شدن و قرار گرفتن در چرخۀ تولید علم را طی میکنند.
از سال 2012 بود که شماری از سودجویان با آگاهی از فرایند انتشار آثار علمی برای مجلاتی که وبسایت نداشتند، وبسایت جعلی درست کردند تا توری پهن کرده باشند برای صید پژوهشگرانی که دقت کمتری در مورد انتشار اثرشان به خرج می‌دادند. از قرار معلوم، اولین مورد مجله‌ربایی، برای یک مجله سوئیسی به نام Archives des Sciences مربوط به انجمن فیزیک و تاریخ طبیعی ژنو رخ داده است. به گفتۀ ویکی‌پدیای انگلیسی در سال 2012 و 2013 بیش از 20 مجلۀ علمی و دانشگاهی معتبر ربوده شدند.
اما پژوهشگران باید از کجا بفهمند که با مجلات معتبر در ارتباط هستند یا با مجلات قلابی؟ در پاسخ باید گفت همان‌طور که نوشتن مقاله کار ساده‌ای نیست، انتشار مقاله هم نیاز به تحمل سختی دارد، باید وقت گذاشت و زحمت کشید. این که پژوهشگر راه ارتباطی دقیق برای انتشار اثرش را پیدا کند، خودش یکی از مراحل تولید مقاله است. مطمئناً راهکارهای قابل اتکایی برای شناسایی مجلات تقلبی وجود دارد که در ادامه پاره‌ای از آن‌ها برشمرده شده‌اند.
چگونه مجلات و نشریات را بشناسیم؟
- شاید یکی از بهترین راهکارهای تشخیص مجلات قلابی مراجعه به فهرست مجلات منتشرشده توسط وزرات علوم و وزارت بهداشت باشد. این دو وزارتخانه در بازه‌های زمانی مشخص فهرست مجلات معتبر را به همراه آدرس سایت آن‌ها منتشر میکنند.
- توجه به نشانی و دامِین مجلات و زمان ایجاد آن‌ها همچنین توجه به آدرس مجلات که مجلات جعلی گاهی با کم و زیاد کردن یک حرف وب‌سایتی مشابه ایجاد میکنند؛ اعتبار سایت مجله و دامین را در www.whois.com می‌توان بررسی کرد، به مالک سایت مجله توجه کنید (مثلاً مالک یک مجله آمریکایی فردی ایرانی یا هندی باشد جای شک وجود دارد). سایت www.whatsmypr.net اعتبار سایت‌ها را نشان می‌دهد، هرچه عددی که نشان می‌دهد بزرگتر باشد اعتبار سایت بیشتر است.
- اطلاعات مندرج در سایت مجلات نظیر «تماس با ما»، «آرشیو مجلات»، «درباره نشریه» و ... توجه کنیم.
- عدم انطباق تاریخ آرشیو با تاریخ راه‌اندازی مجله می‌تواند نشانی از مجلات قلابی باشد.
- بررسی مجلات به خصوص با جستجوی نام مجلات در گوگل؛ گاهی اطلاعات خوبی می‌توان از این طریق راجع به مجله کسب کرد.
- مجلات معتبر هیچ‌گاه به راحتی و بدون ارسال کامنت و ویرایش، مقاله‌ای را چاپ نمی‌کنند. پس اگر بدون قید و شرط ایمیل تبریک پذیرش مقاله و درخواست ارسال هزینه از شما شد، جای شک و تأمل وجود دارد.
- از زمان ارسال مقاله تا دریافت پذیرش توسط مجلات جعلی معمولاً به‌طور غیرعادی کم است.
- ارسال ایمیل از طرف یک مجله معتبر و درخواست چاپ مقاله‌تان در آن مجله، برای یک مجله معتبر تردید برانگیز است.
- نبود تنوع در ملیت نویسندگان و یکنواختی ملیت اکثر نویسندگان می‌تواند نشان مجلات کم اعتبار باشد.
- وجود تنوع موضوعی در مقالات مورد پذیرش توسط سایت یکی از شاخصه‌های آشکار شماری از مجلات تقلبی است.
- نبود نظم و انسجام در چاپ مقالات و خالی بودن جای تعدادی از مقالات در هر شماره هم می‌تواند دلیلی برای تقلبی بودن مجلات باشد.
