چگونه فرضیه پژوهش خود را بنویسیم؟
پژوهش برتر: فرضیه های تحقیق در پروپوزال و پایان نامه کارشناسی ارشد بعد از اهداف تحقیق می آید و پژوهشگر پس از آن که مسئله پژوهش را برای خود روشن کرد، پاسخی را به عنوان فرضیه تحقیق بیان می کند.
فرضیه چیست؟
- فرضیه، پاسخی احتمالی و موقت به سوال پژوهشی است که در مراحل بعدی تحقیق، درستی یا نادرستی آن مورد ازمایش قرار می گیرد.
- فرضیه رابطه دو یا چند متغیر است که به صورت جمله ای خبری بیان شده و نشانگر نتایج مورد انتظار است.
- فرضیه حدسی است زیرکانه و علمی که باید به کمک واقعیات ( داده ها) مورد بررسی قرار گرفته و سپس تایید یا رد گردد.
فرضیه ها به صورت جمله اخباری بیان می شوند و نشانگر نتایج مورد انتظار است مثلا این جمله که «بین مفهوم خود و پیشرفت تحصیلی رابطه مثبت وجود دارد» یک فرضیه است. به عبارتی قلب و اساس تحقیق ، فرضیات آن می باشند. گوئی تمام کارهائی که قبل از ارائه فرضیات انجام می شود ، نظیر بیان مسئله و ذکر اهداف تحقیق، همه به ارائۀ فرضیات مناسب ختم می گردند و تمام کارهایی که تا انتهای تحقیق انجام می گیرد در جهت تایید و یا رد همین فرضیات هستند و نهایتا تحقیق به این موضوع تمام می شود که بالاخره فرضیه ای تایید و یا رد می گردد و بر اساس نتایجی که از تایید و رد فرضیات حاصل می شود پیشنهادهایی ارائه می گردد.
تفاوت فرضیه و نظریه چیست ؟
نظریه و قوانین عمدتا مشتمل بر قضایای کلی و عمومی هستند و به مورد خاصی تعلق ندارند و می توانند مصادیق زیادی داشته باشند. در حالی که فرضیه حالت کلی ندارد و مختص مساله تحقیق است که از قضایای کلی ناشی می شود ولی در یک قلمرو خاص شکل میگیرد .
گاهی اوقات از یک فرمول برای بیان فرضیه استفاده می شود، بدین شکل که:” اگر چنین و چنان رخ دهد چنین و چنان خواهد شد”
ویژگیهای یک فرضیه خوب:
- فرضیه باید قدرت تبیین حقایق را داشته باشد.
- فرضیه باید بتواند پاسخ مساله تحقیق را بدهد
- فرضیه باید قابلیت حذف حقایق نامرتبط با مساله تحقیق را داشته باشد
- فرضیه باید شفاف ،ساده،و قابل فهم باشد.
- فرضیه باید قابلیت آزمون را داشته باشد.
- فرضیه نباید با حقایق و قوانین مسلم و اصول علمی تایید شده مغایرت داشته باشد.
- فرضیه نباید از واژه ها و مفاهیم ارزشی استفاده کند.
- فرضیه باید به مطالعه و پژوهش جهت بدهد.
- باید به صورت جمله خبری باشد.
- فرضیه ها باید مختص مساله تحقیق باشند
- باید بین فرضیه ها و سوالهای ویژه تناظر صوری و محتوایی وجود داشته باشد. منظور از تناظر صوری این است که به تعداد سوالهای فرعی، فرضیه تدوین شود. همچنین هر فرضیه در مقابل سوال مربوط به آن قرار گیرد و در واقع هر فرضیه در پاسخ به یکی از سوالات تنظیم شود.
تدوین یک فرضیه با توجه به ویژگی های زیر صورت می گیرد:
۱ – باید رابطه بین دو یا چند متغیر را پیش بینی کند.
۲ – باید روشن و بدون ابهام و به صورت یک جمله خبری بیان شود.
۳ – باید دارای استنتاج های ضمنی روشنی برای آزمون روابط بین متغیرها باشد.
۴ – باید آزمون پذیر باشد ، یعنی بتوان آن را بر پایه داده های گردآوری شده آزمود.
بعضی متغیرها یا رابطه ها در فرضیه ها هستند که شناخته شده اند اما برای تکمیل و نظام بخشیدن به توجیه ، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید اختراع یا کشف شوند.
فرضیه ها می توانند از طریق ربط منطقی حقایق شناخته شده به حدس های هوشمندانه در مورد متغیرها یا رابطه های ناشناخته ، دانش ما را توسعه بخشند.
همچنین باید توجه داشت ذکر کلماتی نظیر « احتمالاً » در فرضیه لزومی ندارد .بعضی از پژوهشگران فکر می کنند چون فرضیه مبین حدس آنان می باشد، لذا ذکر چنین کلماتی در فرضیه ضرورت دارد.
بنابراین فرضیه بیانگر حدس های محقق می باشد، در واقع بیان شده است که هر کدام از فرضیات حالت حدس و گمان دارند ، لذا دیگر لزومی ندارد که در هر فرضیه واژههایی همانند « احتمالا» تکرار شود.
حالت های فرضیه تحقیق
1. بررسی میزان تفاوت اثر :
در این جا پژوهشگر به دنبال بررسی و مقایسه تفاوت اثر دو یا چند متغیر بر یک یا چند متغیر دیگر است.
مثال : « میزان فشار روانی بر پرستاران بخش های داخلی و جراحی تفاوت ندارد .»
و یا : « میانگین نمرات دانشجویانی که با روش « الف » آموزش داده می شوند از میانگین نمرات دانشجویانی که با روش « ب» آموزش می بیند بیشتر است ».
2. بررسی میزان رابطه همبستگی و جهت آن :
در این حالت محقق قصد دارد که صرفاً درجه و جهت همبستگی متغیرهای مورد مطالعه را کشف کند و نه رابطه علت و معلولی آنها را . مثال : « میزان آگاهی بیماران قبل از عمل جراحی با میزان اضطراب آنان ارتباط دارد. » هر چه مقدار آزمودنی ها ( حجم نمونه ) بیشتر باشد مقدار ضریب همبستگی کمتری برای معنی دار بودن همبستگی لازم است.
3. بررسی میزان رابطه علت و معلولی:
پزوهشگر در پی کشف و تعیین رابطه علت و معلولی دو یا چند متغیر است.
مثال : « هوش دانشجویان رشته علوم اجتماعی علت پیشرفت آنان است .» در این گونه تحقیقات که محقق در پی کشف رابطه علت و معلول است باید کلیه متغیرهای دیگر که بر متغیر وابسته تاثیر می گذارد ، تحت کنترل دقیق پژوهشگر قرار گیرد.
نحوه بیان فرضیه تحقیق
فرضیه تحقیق را می توان به دو صورت بیان نمود :
1. فرضیه گاهی فقط به صورت «بود»( تفاوت، رابطه و یا اثر ) عنوان می گردد بدین معنی که محقق مثلا بیان می کند که ارتباط تفاوت ، و یا اثر وجود دارد ولی چگونگی ارتباط ، تفاوت و یا اثر را بیان نمی نماید. به این نوع فرضیه ، ” فرضیه فاقد جهت ” می گویند که در این حالت آزمون آماری محقق دوطرفه یا دوسویه است.
مثال : « میزان آگاهی بیماران قبل از عمل جراحی با میزان اضطراب آنان ارتباط دارد».
2. محقق می تواند فرضیه تحقیق را به صورت جهت دار تنظیم و بیان کند . بدین معنی که در بیان فرض تحقیق چگونگی « بود » )تفاوت یا رابطه ) را ملحوظ دارد.
برای مثال در فرضیه تحقیق مطرح می کند که این « بود » ( تفاوت یا رابطه ) کوچکتر است یا بزرگتر ، معکوس است یا مستقیم. در این حالت آزمون آماری محقق یک طرفه یا یک سویه است.
مثال : « میزان آگاهی بیماران قبل از عمل جراحی با میزان اضطراب آنان ارتباط معکوس ( یا مستقیم) ، دارد.» یک پژوهش می تواند بیش از یک فرضیه داشته باشد.
