فیپا چیست؟
پژوهش برتر: فیپا یا فهرست نویسی پیش از چاپ عبارت است از فهرست نویسی توصیفی و تحلیلی کتاب، پیش از انتشار که در صفحه حقوقی یا صفحه شناسنامه کتاب درج میگردد.
فیپا تهیه اطلاعات کتاب شناختی برای شناسایی و بازیابی یک کتاب بر مبنای ضوابط و استانداردهای بین المللی قبل از انتشار آن کتاب است.
کتاب شناسی ملی حاصل همکاری تنگاتنگ ناشران با سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران جهت تهیه فهرست نویسی کتاب ها می باشد. این طرح به شکل غیررسمی در سال ۱۸۷۰ در آمریکا پیشنهاد شد و برای اولین مرتبه به طور رسمی توسط کتابخانه کنگره آمریکا در سال ۱۹۰۱ آغاز شد. در سال ۱۹۷۱ برای دومین مرتبه با روشی که برخاسته از طرح فهرست نویسی از مأخذ بود در کتابخانه کنگره آمریکا پی گرفته شد. پس از حدود ۳ سال ۶۵ درصد از کتابخانه‌های آمریکا دارای فهرست برگه پیش از انتشار شدند.
در انگلستان پیشنهاد این طرح به سال ۱۸۷۶ باز میگردد، اما اجرای رسمی آن به سال ۱۹۷۷ می‌رسد. در سال ۱۹۸۱ اعلام شد که ۹۰ درصد از کتابخانه‌های انگلستان از این طرح استفاده می‌کنند. در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان از این طرح‌استقبال کرده‌اند. در ایران نیز در سال ۱۳۷۱ کتابخانه ملی ایران این طرح را به طور آزمایشی با برخی از ناشران به اجرا گذاشت و پس از موفقیت نسبی پیشنهاد قانونی شدن آن، طی طرحی در اسفند ۱۳۷۴ از سوی کتابخانه ملی به هیئت دولت ارائه شد که تصویب نامه آن در سال ۱۳۷۵ به کتابخانه ملی ابلاغ شد و مسئولیت اجرایی طرح بر عهده کتابخانه ملی نهاده شد. در مهر ۱۳۷۷ کتابخانه ملی با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اجرای طرح را به طور رسمی آغاز کرد.
از مزایای فیپا می‌توان به کاهش هزینه‌های فهرست نویسی در کتابخانه‌ها و مراکز اطلاعاتی کشور، یکدستی در اطلاعات کتاب شناختی فهرست‌های کتابخانه‌های سراسر کشور و تسریع در پخش اطلاعات مربوط به انتشار یک اثر در سطح شبکه‌های ملی و بین‌المللی نام برد. اداره کل پردازش و سازماندهی سازمان اسناد و کتابخانه ملی مسئول مستقیم صدور فیپا در جمهوری اسلامی ایران می باشد و هیچ نماینده ای در سطح کشور ندارد و صدور فیپا تنها توسط سازمان و اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران به صورت رایگان انجام می گردد. در فیپای کتاب اطلاعاتی به شرح زیر درج میگردد.
- سرشناسه: در قسمت سرشناسه نام نویسنده اصلی کتاب همراه با سال تولد ایشان می‌آید.
- عنوان و نام پدیدآور: در این قسمت نام کتاب و نام تمامی نویسندگان نوشته می‌شود.
- مشخصات نشر: در این قسمت آدرس انتشارات کتاب، نام انتشارات کتاب و سال چاپ کتاب می‌آید.
- مشخصات ظاهری: شامل تعداد صفحات کتاب و در صورت وجود جدول، تصویر، نمودار می‌باشد.
- شابک یا (ISBN): شماره شابک یا (ISBN) کتاب در این قسمت درج میگردد.
- موضوع: موضوع کتاب و کلمات کلیدی کتب را شامل می‌شود.
- شناسه افزوده: در صورتی که کتاب بیش از یک نویسنده داشته باشد نام بقیه نویسندگان به صورت جداگانه در شناسه افزوده نوشته می‌شود.
- رده‌بندی کنگره، رده‌بندی دیویی و شماره کتاب‌شناسی ملی: این مشخصات مربوط به کدهای ثبت کتاب در کتابخانه ملی و مرکز فیپا می‌باشد.
درخواست فیپا:
ارسال درخواست فیپا تنها به صورت الکترونیکی امکان پذیر می باشد. بنابراین لازم است تا ناشران حقوقی یا حقیقی ابتدا به عضویت فیپای الکترونیکی درآمده و پس از دریافت شناسه کاربری و رمز عبور، درخواست خود (شامل تکمیل پرسشنامه و الحاق فایل های مربوط به کتاب) را به صورت الکترونیکی به وب گاه سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ارسال نمایند. پس از ارسال درخواست فیپا، کد رهگیری به منزله رسید، به ناشر اعلام می گردد. در صورتی که اطلاعات ارسالی کامل و صحیح باشد پس از گذشت مدت زمان معین، فیپای کتاب در سایت سازمان اسناد و کتابخانه ملی قابل رویت خواهد بود. فرآیند صدور فیپای الکترونیکی در صورت کامل بودن و صحت اطلاعات ارائه شده توسط ناشر، برای کتابهای تجدید چاپی، ۳ روز، کتابهای چاپ شده توسط ناشر دیگر، ۵ روز و برای کتاب های چاپ اول ۱۲ روز کاری، نیاز دارد.
مدارک لازم جهت اخذ فیپا:
- کپی شناسنامه یا کارت ملی تمامی نویسندگان
- فایل نهایی کتاب (این فایل می‌بایست ویراستاری شده، صفحه آرایی شده و دارای کد شابک باشد)
- مشخصات کتاب (شامل قطع، تعداد صفحات، کد شابک، سال چاپ)
نکته: در مورد کتابهای ترجمه شده، اسکن صفحه عنوان کتاب اصلی الزامی می‌باشد.
