معیارهای قرارگیری در لیست نویسندگان یک مقاله علمی کدامند؟

ترتیب نام نویسندگان در مقاله

ترتیب نام نویسندگان مقاله در بسیاری از موارد دانشجویان را دچار تردید ساخته است. دانشجویان با سوالاتی مانند موارد زیر مراجعات زیادی را داشته اند که در این پست سعی شده است که به این سوالات پاسخ داده شود.

1. آیا باید نام استاد راهنما را در ابتدا قرار دهیم؟
2. آیا لزوما نویسنده مسئول (corresponding author) باید نام اول باشد؟
3. ترتیب نام همکاران چگونه باید اتخاذ شود؟
4. نام استاد مشاور باید چندم باشد؟
5. چندم بودن نام من در h-index  و ارزیابی رزومه ام چه تاثیری دارد؟

معیارهای قرارگیری در لیست نویسندگان یک مقاله

نویسنده یک مقاله علمی به فردی اطلاق می شود که در یک تحقیق علمی بخشی از کار تحقیق و پژوهشی را به عهده گرفته است. کمیته ی بین المللی ادیتورهای مجلات پزشکی (ICMJE) برای نویسندگی یک مقاله چهار معیار را مطرح می کند (Authorship criteria) و شخصی که هر چهار معیار را داشته باشد می تواند به عنوان یک Author یا نویسنده قرار بگیرد. 

1. مشارکت قابل توجه (substantial contribution) در طراحی مطالعه (Concept & Design) یا جمع آوری داده ها و یا آنالیز و تفسیر آن ها (پس معیار اول شامل سه بخش می باشد که مشارکت در هر کدام از این سه بخش برای کسب معیار اول کافی است).
2. نوشتن نسخه‌ی اول مقاله و یا اصلاح آن به صورت قابل توجه و تاثیر گذار از نظر علمی (علمی و نه ادبی!).
3-  تایید نسخه‌ی نهایی مقاله (تمام متن مقاله باید خوانده شود و کل پروژه مورد تایید نویسنده باشد).
4-  توافقی که طی آن هر گونه سوال در مورد یکپارچگی و دقت پروژه قبلا بررسی و حل شده باشد و هر نویسنده ای نقش دیگران را در این پروژه بداند.

نکته: در مورد نویسنده اول قانون خاص و ویژه ای وجود ندارد. ولی معمولا فردی نویسنده اول قرار می گیرد که بیشترین درگیری فیزیکی (جمع آوری داده ها و نوشتن نسخه اول مقاله و ...) در پروژه را داشته باشد (مثل دانشجو) و همین طور استاد راهنما نیز معمولا به عنوان اسم آخر قرار می گیرد. استاد راهنما به عنوان نویسنده رابط نیز معرفی می‌گردد. زیرا فرض بر اشراف وی بر کل موضوع و قدرت پاسخگویی به سوالات کارشناسان و داوران می‌باشد.
به صورت کلی در یک مقاله انگلیسی زبان، هر چه از سمت چپ به راست در لیست نویسندگان حرکت کنیم از درگیری فیزیکی فرد در پروژه کمتر شده و مرتبه ی علمی فرد بیشتر می شود. 

نویسنده راهبر (Lead Author)

در مورد مقالاتی که چندین نویسنده در آن همکاری دارند، لازم است یکی از نویسندگان به عنوان «نویسنده  راهبر» انتخاب شده باشد. نویسنده راهبر علاوه بر مشمول شدن در تعریف عمومی نویسنده، مسئول اصلی ‍پیش نویس مقاله محسوب می شود و همچنین نقش مدیریت و مسئولیت موارد مربوط به تهیه و چاپ مقاله را عهده دار است.

نویسنده راهبر لزوما رکن اصلی تحقیقات انجام شده یا مدیر پروژه تحقیقاتی نیست. مسئولیت های نویسنده راهبر شامل موارد زیر است:

۱-  تالیف: تهیه لیست نویسندگان مقاله بر اساس معیار های اشاره شده

۲- تایید:‌ تهیه و ارسال پیش نویس اولیه مقاله به تمام نویسندگان جهت بررسی و انعکاس نظرات دیگر نویسندگان و جلب تایید آنها

۳- صحت: نویسنده راهبر به طور کلی مسئول صحت و یکپارچگی کار تحقیقی و  اطمینان از کامل بودن، دقیق بودن و تحلیل منطقی داده ها است.

نویسندگان همکار

تمامی نویسندگان همکار در موارد زیر مسئولیت دارند:

۱- تالیف:‌ اعلام توافق برای درج به عنوان نویسنده مقاله 

۲- تایید :‌ اعلام تاییده بازبینی و موافقت با پیش نویس تهیه شده

۳- صحت: تایید صحت مقاله 

تمام افراد حق دارند درصورتی که خود را مناسب شرایط نویسندگی مقاله نمی دانند از این کار صرف نظر نمایند.

چه کسانی نویسنده مقاله نیستند؟

۱- نویسنده مهمان :‌ نباید از نام افراد به واسطه افتخارات یا شهرت آنها برای اعتبار بخشیدن به مقاله استفاده شود

۲- هدیه کردن : نباید نام افرادی را به نویسندگان افزود تا به آنها هدیه یا اعتباری داد 

۳- نویسنده غایب :‌ افرادی که در روند تهیه مقاله نقش (‌هر نوع) داشته اند اما مشمول شرایط ذکر شده برای مولف نمی شوند مانند استفاده از نام بزرگان و یا افرادی که هویت حقیقی آنها قابل تشخیص نیست.

ترتیب نویسندگان مقاله چگونه باید باشد؟

در کل اینکه ترتیب نام نویسنگان چگونه باید باشد به برآیند تصمیم و رایزنی گروه نویسندگان بستگی دارد. 

ترتیب های رایج دیگر:

۱- استاد بزرگ، دانشجوی کوچک! 

در مواردی دیده می شود که دانشجویانی که تحقیقی را انجام داده اند ( پروژه کارشناسی ارشد و ...)‌ به لحاظ جایگاه و احترامی که برای استاد راهنمای خود قائل هستند، ترجیح می دهند که نام استادشان را اولین نام بگذارند و سپس نام خود.

۲- دانشجو محوری!

برخی از اساتید بر این باورند که در مقاله ای که از پایان نامه یک دانشجو حاصل می شود، نام دانشجو باید اولین نام باشد و سپس نام اساتید راهنما و مشاور آورده شود. در این موارد نام استاد راهنما، دومین نام و به عنوان نویسنده مسئول قید می شود.

۳- ارجحیت میزان مشارکت

همچنین عده ای بر این باور هستند که ترتیب نام نویسندگان باید بر اساس میزان مشارکت آنها در پروژه تحقیقاتی باشد و معمولا چنانچه نتوان بواسطه این معیار جایگاه دقیقی معین نمود به ترتیب الفبایی بسنده می شود. قابل ذکر است در این موارد نام نویسنده مسئول ممکن است آخرین نام نیز باشد.

۴- گروه بندی:‌

بعضا دیده می شود که ترجیح داده می شود که حسب مورد ابتدا گروه دانشجویان به ترتیب حروف الفبا و یا میزان مشارکت قید شوند و سپس نام اساتید دانشگاهی آورده شوند

*توجه داشته باشید که ترتیب نام نویسندگان یک مقاله هیچ تاثیری بر عدد H-index آنها ندارد.