نه به سرقت علمی

سرقت علمی چیست؟

سرقت علمی یعنی استفاده مستقیم و بی واسطه از منابع دیگران بدون اعمال تغییرات. هنگامي كه بخش‌هاي اصلي و اطلاعات علمي يك مقاله يا پايان‌نامه و يا گزارش طرح‌هاي پژوهشي از مقاله، پايان‌نامه و گزارش‌هاي علمي نگاشته شده به وسيله ديگران آورده شود، اين اقدام ناپسند اخلاقي را سرقت علمي مي‌نامند. اين مسأله را نمي‌توان به خاطر بي‌دقتي ساده نويسنده و غيرعمدي تصور كرد. از نظر اخلاقي پسنديده نيست كه نويسنده يك مقاله، كار محققان ديگري را (كه قبلاً گزارش شده است) بدون ارجاع به نويسنده، به نام خود ارائه كند.

اگر جمله‌اي از مقاله‌اي گرفته مي‌شود، در صورتي كه جمله‌بندي به طور دقيق از همان مقاله باشد،‌ اين جمله‌بندي بايد داخل گيومه آورده و منبع آن ذكر شود. در صورتي كه جمله‌بندي آن عوض شود يا اين كه جمله خلاصه شده باشد، ذكر منبع كافي است. اگر بيش از يك پاراگراف از مقاله‌اي استفاده شود، بايد متن در نگارش جلورفتگي داشته باشد تا مشخص شود اين متن از محل ديگري آورده شده است. اشكال و نمودارها هم فرقي با متن ندارند و بايد مرجع اشكال و نمودارها به طور دقيق ذكر شود.

عواقب سرقت علمی در جامعه

افراد به دلیل نا آگاهی عواقب سرقت علمی در جامعه دست به چنین اقداماتی می‌زنند. فردی که دچار سرقت علمی می‌شود علاوه بر اینکه امتیاز مقاله را از دست می‌دهد باعث ایجاد بدگمانی و استرس در بین سایر پژوهشگران نیز می‌شود و دائما سایر نویسندگان به این موارد فکر می‌کنند که از آثار خود محاظت کنند و اعتماد از بین می‌رود که از راهنمایی اساتید استفاده کنند و یا ایده خود را پیش فرد دیگری مطرح کنند. در حالت کلی وقتی یک نویسنده احساس کند که دیگران به راحتی و کپی مطالب دیگران صاحب امتیاز یک مقاله می‌شود انگیزه خود را از دست خواهد داد. باید حتما از وقوع چنین اقداماتی در سطح جامعه پیشگیری شود. که نیازمند آگاه سازی مردم از عواقب این کار می‌باشد و باید انگیزه لازم در افراد برای تحقیق ایجاد شود و ابزارهای مورد نیاز را در اختیار داشته باشند.

انواع سرقت علمی

استفاده از منابع و عدم استناد به آن‌ها

•  نویسنده‌ای که از کار دیگری کلمه به کلمه به عنوان کار خود استفاده می‌کند.
•  نویسنده قسمت‌های قابل توجهی از متن یک منبع را بدون تغییر کپی می‌کند.
• نویسنده برای پنهان کردن دزدی علمی می‌کوشد از منابع مختلف علمی کپی کند و با تعدیل مختصر آن‌ها را با هم تطبیق دهد.
• نویسنده در عین حال که مطالب ضروری از منابع را نگه داشته است اما ظاهر مقاله را با تغییر عبارات و کلمات کلیدی مختصری دگرگون کرده است.
•  نویسنده به جای صرف وقت برای یک کار اصیل، با نقل قول و بازی با الفاظ از سایر منابع، آن‌ها را با هم منطبق می‌کند.
• استفاده از کارهای گذشته خود به میزان قابل توجه.

استفاده از منابع و استناد ناقص به آن‌ها

• استفاده از نام یک نویسنده و عدم ارائه اطلاعات بیشتر در قسمت منابع.
• نویسنده اطلاعات غیردقیق درباره منبع ارائه می‌کند که یافتن آن را غیرممکن می‌کند.
•  نویسنده به طور کامل به یک منبع استناد می‌دهد اما از گذاشتن متنی که کلمه به کلمه کپی شده در گیومه غفلت می‌کند.
• نویسنده به همه منابع استناد کرده و همه نقل قول‌ها را در گیومه قرار داده اما مقاله کار اصیلی نیست (مشخص کردن این نوع بسیار دشوار است).
• در این مورد نیز نویسنده در بعضی جاها به منابع استناد کرده اما در جای دیگری نقل قولی را از آن منابع آورده و به آن‌ها استناد نکرده است.

نه به سرقت علمی

باید یک انگیزه و طرز فکر به صورت خودجوش در بین تمامی محققین ایجاد شود که خود انگیزه تحقیق و پژوهش داشته باشند و به دنبال آثار دیگران نباشند. از دلایل گرایش افراد به سرقت علمی می‌توان کمبود اعتماد به نفس اشاره کرد که خود فرد هیچ انگیزه و استعدادی در خود نمیابد که بتواند یک تحقیق را شروع کند. و از دیگر دلایل گرایش به سرقت علمی حس طمع در افراد می‌باشد که می‌خواهند بدون هیچگونه زحمت و هزینه ای هرچه سریعتر صاحب امتیاز چاپ مقاله شوند. برای پیشگیری از سرقت علمی باید انگیزه در خود فرد ایجاد شود و به این نتیجه برسد که استفاده از آثار دیگران مهارت محسوب نمی‌شود و با این اقدام هم به جامعه آسیب می‌زند و هم به افکار نویسندگان. جامعه نیازمند استعداد های نوظهور می‌باشد که بتوانند با تحقیق و پژوهش در جهت صعود جامعه گام بردارند و افق های جدید از علم را در جامعه بگشاند. به خوبی می‌دانید که مقاله ای که حاصل دسترنج خودتان نباشد نه تنها مزایایی برای شما نخواهد داشت بلکه باعث پشیمانی شما نیز خواهد شد داوران ژورنالها نسبت به سرقت علمی مقالات حساسیت بسیار بالایی دارند و نه تنها مقاله را ریجکت خواهند کرد بلکه اعتبار نویسندگی خود را نیز از دست خواهید داد.

احترام به حریم خصوصی افکار و اندشه های دیگران یک وظیفه اخلاقی در جامعه می‌باشد. همانطور که از تمامی آثار ارزشمند خود محافظت می‌کنید ایده های خود را نیز تا زمان چاپ محافظت کنید زیرا اگر قبل از چاپ فرد دیگری ایده های شما را به ژورنال مورد نظرش سابمیت کند در این صورت نمی‌توانید اثبات کنید ایده اولیه متعلق به شما بوده است. به امید روزی که تمامی نویسندگان و محققین بتوانند با تکیه بر اعتماد به نفس و دانش خود در مقابل سرقت علمی بایستند و خود صاحب ایده و نظرات جدید باشند که در جامعه مفید واقع شود.