پژوهش برتر: فرضيه تحقيق، يک حدس علمي يا پيش داوري است که بوسيله ي جمع آوري حقايقي که منجر به قبولي يا رد آن فرضيه می شود، مورد آزمايش قرار مي گيرد.
برای انجام هر کار تحقیقاتی و پژوهشی، ابتدا بایستی یک فرضیه برای آن تعریف کرد. اساس شروع هر کار تحقیقاتی از طرح یک فرضیه آغاز می شود. اینکه یک فرضیه از کجا می آید و بر اساس چه اصولی مطرح می شود، نیاز به یادگیری برخی تعاریف پیش نیاز است تا در نهایت با مفهوم فرضیه آشنا شوید.
مفهوم و متغير دو عنصر هستند که در اغلب تحقيقات، حضوري تام و تمام دارند. در تحقيق به روش علمي يکي از حساسترين اقدامات تعريف صحيح و مناسب از اين دو عنصر مي باشد. اهميت کار در اين مرحله به صورتي است که لازم است با توجه به ويژگي هاي تحقيق به روش علمي، دو گونه تعريف داشته باشیم و و اين دو تعريف را در مورد هر دو عنصر ارائه دهیم:
تفاوت بين مفهوم و متغير در يک تحقيق شايد بسيار ظريف باشد.
از همين جهت است که هم در تعريف مفاهيم و هم در تعريف متغيرها به دو گونه از تعريف روبرو هستيم. تعاريف شرحي عمدتا از لغت نامه ها ، دائره المعارف ها ، کتاب هاي مرجع و کتب درسي و... اقتباس مي شود و تنها عنصر مورد نظر را تعريف نظري يا تئوري مي نمايد. به عبارت ديگر تعريف يک مفهوم بوسيله مفاهيم ديگر که معمولا از مطالعات و نظريه هاي موجود نشات مي گيرد و با بياني علمي ارائه مي شود.
بديهي است در هنگام تعريف ذکر منبع مورد استفاده ضرورتي اجتناب ناپذير است. اما در تعاريف عملي که به طور مشخص بر عهده محقق قرار دارد محقق آنچه را که از اين عنصر در اين تحقيق خاص مد نظر دارد بيان مي کند. به بيان ديگر محقق به مشخص ساختن و تعريف نمودن آن متغير و تعين کردن عمليات و معيارهاي تجربي که براي اندازه گيري و سنجش آن لازم است مي پردازد.
متغير مشخصه يک عنصر، پديده، موجود زنده و يا هر چيزي است که قابليت تغيير داشته و مي تواند مقادير مختلفي را بپذيرد. به عبارت ديگر متغيير صفتي است قابل اندازه گيري که از شخصي به شخص ديگر قابل تغيير است.
آنچه اهميت دارد آنکه بايد دقت شود در هر تحقيق ما متغيرهاي خاص خواهيم داشت و اينگونه نخواهد بود که همه آنچه در يک مطالعه بعنوان متغير حضور دارند براي تحقيق نامطلوب است. از سوي ديگر نوع متغير عليرغم مشابه بودن عنوان از يک مطالعه به مطالعه ديگر ممکن است متفاوت باشد.
چنانچه اهداف تحقيق مد نظر قرار گيرند، 3 گونه متغير خواهيم داشت:
اما شکل ديگر تقسیم بندی بر اساس خصوصيات متغير ها می باشد:
در همين جاست که تعريف متغير آنهم به شکل عملي يا کاربردي ضرورت پيدا مي کند. تعريف عملي بايد بر اساس ملاکهايي صورت بگيرد که مهمترين آنها عبارتند از:
تحقيق به روش علمي حول محور يک مسئله يا مشکل صورت مي گيرد.قدرت تصور و حدس ذهني انسان بعنوان يک محقق به او امکان مي دهد تا در مورد موضوعات مختلف بيانديشد،حدس بزند، تصوير ذهني ايجاد کند و راه حل هاي مختلف پيشنهاد کند.يک محقق از همين روش براي طرح يک يا چند فرضيه براي نتيجه تحقيق استفاده مي کند. بنابراين مي توان فرضيه تحقيق را يک حدس علمي يا پيش داوري دانست که بوسيله ي جمع آوري حقايقي که منجر به قبولي يا رد آن فرضيه شده٬ مورد آزمايش نيز قرار مي گيرد.
به عبارت ديگر فرضيه راه حل پيشنهادي محقق براي حل مسئله تحقيق و يا نتيجه تحقيق است.
گاهي اوقات از يک فرمول براي بيان فرضيه استفاده مي شود، بدين شکل که:" اگر چنين و چنان رخ دهد چنين و چنان خواهد شد" . اين تعبير ساده و روان به محقق امکان مي دهد تا بتواند در جريان تدوين مسئله تحقيق خود، فرضيه اي مناسب که به طور قطعي با کل پژوهش او در ارتباط خواهد بود، بيان کند. نکته مهم اين است که در جريان انجام تحقيق ، يک محقق صرفا قصد آزمايش فرضيه را دارد نه اثبات آن، البته چنانچه در پايان تحقيق نتايج، حاکي از اثبات فرضيه او بود مي تواند آن را به شکل يک بحث علمي مطرح کند. در هنگام بيان فرضيه محقق به بررسي روابط بين متغيرها مي پردازد.
بيان فرضیه به سه شکل صورت مي گيرد:
محقق براي تهيه فرضيه مناسب تحقيق عمدتا از منابع علمي در اختيار خود کمک خواهد گرفت. يافته هاي علمي قبلي که در زمينه موضوع تحقيق انجام گرفته است يکي از منابع اصلي براي تهيه فرضيه است. همچنين تجربيات شخصي فرد محقق مي تواند نقش مهمي را در اين زمينه ايفا نمايد. گاهي اوقات فرضيه هائي مبتني بر خيال و با مطالب غير علمي، الهامات و پيشنهادات غير عادي هم مطرح مي شود که در برخي موارد به نتايج خوبي نيز نائل گرديده است.
بيان يک فرضيه ممکن است به شکلي مثبت انجام شود که در آن رابطه بين دو يا چند متغير يا تفاوت بين آنها بصورت احتمالي وبه شکل خبري مثبت بيان مي شود. گاهي در فرضيه منکر وجود رابطه بين متغيرها شده و آنرا به شکل جمله خبري منفي بيان مي کنند. ممکن است در فرضيه موضوع به شکل ضمني مطرح شود.
در" فرضيه تحقيق " پيش بيني و جهت گيري محقق نشان داده مي شود.
فرضيه تحقيق " را به دوگونه مي توان نوشت:
نکات: مطالعات تحليلي و تجربي به طور اصولي نيازمند به داشتن فرضيه هستند و اين يک الزام منطقي است. ليکن در مطالعاتي که صرفا به صورت توصيفي انجام مي شوند نيازي بداشتن فرضيه نيست، بلکه در اين گونه موارد از سوالات مهم براي تدوين آنچه بايد مورد اندازه گيري قرار گيرد استفاده مي کنيم. فرضيه و سوالات مهم عمدتا از اهداف تحقيق حاصل مي شود.
منظور از فرضيه تحقيق، فرضيه اي است که در آن به بيان تفاوت بين متغيرها (رابطه) پرداخته مي شود، ولي فرضيه صفر بيان گر عدم وجود رابطه بين متغير ها است.