روش کار مقاله Method را چگونه بنویسیم؟

گام هشتم: روش کار یا مواد و روش ها Material & Method

بخش روش کار، قلب پژوهشنامه و مقاله است. در اينجا با اين سؤالات روبرو مي شويد: از چه مسائلي استفاده كرديد و چه كرديد؟ بخش روشها بايد با يك توالي منطقي شرح دهد كه يك مطالعه چگونه طر ح ريزي و اجرا شده است و داده ها چگونه تحليل گرديده اند. تمامي موارد ذكر شده در اين بخش را به تفصيل توضيح دهيد. اين بخش بايد به گونه اي نوشته شود كه اگر محقق ديگري تصميم به تكرار كار شما گرفت براحتي بتواند مطالعه را عيناً و يا به شكل ديگري انجام دهد.

بخش روش کار از چند بخش فرعي تشكيل می شود:

الف. نوع مطالعه:
نوع مطالعه اي كه در اين پژوهش استفاده شده بایستی بيان شود. (از نوع آزمايشي، غیر آزمایشی، پیمایشی و همبستگی)

ب. شركت كننده ها (Subjects):

در اين قسمت تعداد نمونه هاي شركت كننده در پژوهش (انسان ، حيوان و …) جنس ، سن و ساير اطلاعات لازم در باره آنها و نيز نحوه شركت دادن آنان بر پژوهش نوشته مي شوند. روش نمونه گيري يا علت حذف برخي نمونه ها نيز بايستي بيان شود. معيارهاي پذيرش و عدم پذيرش نمونه ها (including, exculding criteria) باید آورده شود.

ج. مواد:
در صورتي كه از مواد يا وسايل خاصي استفاده مي شود، از قبيل مواد شيميايي و داروها، به گونه اي كه ساير پژوهشگران بتوانند شرايطي دقيقاً مشابه به شرايط شما پديد آورند را ذكر كنيد.
در صورتي كه از نام تجارتي خاصی استفاده مي كنيد بايد نام شيميايي يا ماده فعال آن را در اولين قسمتي كه نامي از آن به ميان آمده به طور كامل ذكر كنيد. بعضي مجلات از شما مي خواهند كه نام و نشاني تهيه كننده يا سازنده مواد را در مقاله بيان كنيد. همواره مقدار دقيق دوز داروها را بگوئيد، همچنين ذكر كنيد كه محلولها را با چه غلظتي و چگونه تهيه كرده ايد.

د. روش جمع آوري داده ها:
در اين جا ابزارهاي پژوهش بيان مي شود. منظور دستگاهها، ابزارآلات، آزمونها، پرسش نامه و نظاير آن مي باشند. اگر اسباب و تكنيك ها شناخته شده هستند يا در متون استاندارد وجود دارند نيازي به اطلاعات بيشتر نيست ولي براي لوازمي كه كمتر شناخته شده اند، بايد اسم ، نوع و نام توليد كننده ذكر شود.
درباره آزمون ها و پرسشنامه به ويژه درباره روايي (validity) و پایایی (reliability) آنها توضيحات لازم بايد داده شود. در معرفي پرسش ها و آزمونها، ذكر تعدادي سؤال يا ماده نمونه در متن مقاله (در بخش روشها ) ضروري است. در صورت لزوم نمونه كامل پرسشنامه يا آزمونها را در بخش پيوست بياوريد. 

ه. شيوه اجرا (Procedure):
در اين بخش تمام مراحل اجرا پژوهش به طور خلاصه وصف مي شود. به طور مشخص در اين قسمت نحوه انتخاب گروههاي تجربي و مشاهده دستورالعمل هايي كه به آزمودني ها داده شده، طريقه اعمال متغير مستقل بر متغير وابسته، طرح پژوهش، تعاريف متغيرها و اين كه براي شركت كنندگان در آزمايش يا آزمودني ها دقيقاً چه اتفاقاتي رخ داده است، توضيح داده مي شود. در مورد روشهاي شيميايي يا آزمايشگاهي علاوه بر ذكر خصوصيات مواد و و تغييرات (Specificity) اختصاصي بودن، (Sensivity) كيت هاي به كار رفته، حساسیت (Sensivity)، اختصاصي بودن (Specificity) و تغییرات در اندازه گيري يك نمونه بايد ذكر شود.
و. رعايت اخلاق تحقيق:
رضايت هاي كسب شده و بخصوص بازنگري طرح تحقيق و تصويب آن توسط كميته اخلاق در پژوهش بايد ذكر شود.
ز. روشهاي تحليل آماري:
روش هایی که برای تجزیه و تحلیل نتایج آماری استفاده شده باید ذکر شود اما آوردن نام نرم افزار مورد استفاده لازم نيست. اكثر آزمونها شناخته شده هستند و نيازي نيست كه آنها را توضيح دهيد در صورتي كه روشي شناخته شده نيست بايد منبع استخراج آن را ارائه كنيد .

چارچوب نوشتن بخش روش کار مقاله Material & Method

1. روش تحقیق: اشاره به روش تحقیق مورد استفاده از بین روش‌های مختلف مانند روش تاریخی، توصیفی، پیمایشی یا زمینه یابی، تحلیل محتوا، میدانی، مورد پژوهی، همبستگی، آزمایش میدانی و آزمایشی.
2. جامعه آماری: ارائه توضیحاتی درباره جامعه آماری به تفکیک مشخصاتی مانند سن، جنس و …
3. نمونه و روش نمونه گیری: آوردن حجم نمونه همراه با مشخصات دموگرافیک یا جمعیت شناختی، روش نمونه گیری مورد استفاده و افت احتمالی نمونه‌ها. در این بخش می‌توان از نمودارهایی استفاده کرد که میزان افت آزمودنی‌ها در هر مرحله از پژوهش را نشان می‌دهد. قابل ذکر است که در پژوهش‌های آزمایشی مربوط به حوزه علوم پزشکی باید از فرمت کونسورت استفاده نمایید. البته این فرمت در سایر رشته‌ها نیز قابل استفاده است.
4.  ابزارهای جمع آوری داده ها: اشاره به ابزارها همراه با مشخصات آن‌ها از جمله روایی و پایایی، زمانی که از ابزارهای استاندارد استفاده می شود. همچنین توضیح فرایند ساخت ابزار و مشخصات آن زمانی که ابزار جدید ساخته می‌شود.
5. شیوه‌های جمع آوری داده‌ها: اشاره به مراحل متوالی طی شده در راستای جمع آوری اطلاعات و چگونگی انجام کار توسط پژوهشگر.
6. روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها: اشاره به عنوان آزمون یا آزمون‌های آماری مورد استفاده برای تجزیه و تحلیل داده‌ها.

نکات اساسی در نوشتن روش کار یا مواد و روش ها Material & Method

بخش روش خود شامل سه قسمت نسبتاً مجزا است، كه به ترتيب عبارتند از:

الف) شركت كنندگان و طرح پژوهش

1. در بخش شركت كنندگان و طرح پژوهش هيچ‌گونه نتيجه‌اي را بيان نكنيد.
2. ابتدا مشخصات شركت كنندگان را ذكر كنيد. چه كساني، چه تعدادي و با چه ويژگي‌هايي انتخاب شده‌اند.
3. نحوه انتخاب شركت كنندگان و داوطلب بودن يا نبودن آن‌ها ذكر شود.
4. تا حد ممكن ويژگي‌هاي جمعيت شناختي شركت‌كنندگان بيان شود. براي مثال، تعداد دختر و پسر شركت كننده، ميانگين يا دامنه سني آن‌ها، سطح تحصيلات و طبقه اقتصادي – اجتماعي آن‌ها.
5. تمام كنترل‌هايي كه براي جلوگيري از اريب انتخاب افراد صورت گرفته بايد ذكر شود.
6. اگر پژوهش از نوع آزمايشي است، نحوه دستكاري متغير (هاي) مستقل و شيوه كنترل متغيرهاي مزاحم براي شكل گيري گروه‌ها بیان شود.
   اگر غير آزمايشي است نحوه طبقه بندي صورت گرفته يا انتخاب گروه‌هاي از قبل شكل گرفته دقيقاً تشريح شود.
   براي طرح‌هاي پيمايشي و همبستگي ذكر نوع مطالعه در ابتدا يا انتهاي توصيف مشخصات شركت كنندگان كفايت مي‌كند.

ب) ابزار يا تكاليف

ابزار استفاده شده در پژوهش مي‌توانند شامل پرسشنامه، مشاهده، مصاحبه، مقياس‌هاي درجه‌بندي و آزمون‌ها باشند. در گزارش ابزار استفاده شده ابتدا اين ابزار توصيف شوند، سپس شيوه نمره‌گذاري آن‌ها ذكر شود و در پايان ويژگي‌هاي روانسنجي (نظيراعتبار و روايي) آن‌ها مورد اشاره قرار گيرد.

ج) شيوه گردآوري داده‌ها (براي طرح‌هاي غير آزمايشي) يا مراحل اجراي آزمايش (براي طرح‌هاي آزمايشي)

در این قسمت مراحل اجراي آزمايش يا شيوه گردآوري داده‌ها بايد هر عملي را كه قبلاً توصيف نشده و پژوهشگران ديگر براي تكرار مطالعه به دانستن آن نياز دارند توصيف شود.
نکاتی که در این بخش باید ذکر شود شامل:

1. ترتيب خاص گام‌هاي برداشته شده براي مطالعه
2.  نحوه آموزش پرسشگران
3. زمان‌بندي پژوهش
4. دستورالعمل داده شده به شركت كنندگان
5. اطلاعات اوليه داده شده به آن‌ها درباره هدف پژوهش و يا نحوه اجراي مطالعه (اجرا فردي بوده يا گروهي، طول مدت زمان اجرا، مكان اجرا و مواردي از اين قبيل) 

به گام نهم بروید

به گام هفتم برگردید