آیا کنکور حذف شود یا بماند؟!

 در یکی دو ماه گذشته موضوع حذف کنکور دوباره بر سر زبان ها افتاد و در محافل مختلف به دلایل گوناگون این موضوع عنوان شد که قانون «سنجش و پذیرش دانشجو» مصوب سال ۹۲ باید به حذف کنکور منتهی شود.
بر اساس «قانون سنجش و پذیرش دانشجو در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور» که در شهریورماه سال ۱۳۹۲ در مجلس شورای اسلامی اصلاح شد: «در پذیرش دانشجو تأثیر سابقه تحصیلی سالانه به صورت تدریجی و صعودی است و پس از پنج سال حداقل ۸۵ درصد ظرفیت پذیرش دانشجو در کل کشور بر مبنای سابقه تحصیلی خواهد بود. در سال اول اجرای این قانون تأثیر سابقه تحصیلی در پذیرش داوطلبانی که دارای سابقه تحصیلی هستند حداقل ۲۵ درصد است.»
منظور از سابقه تحصیلی نیز نمرات دروس سه سال آخر دوره متوسطه است که امتحانات آن مـطابق اصول سنجش و انـدازه گیری توسـط وزارت آموزش و پـرورش به صورت سراسری، نهایی و استاندارد مطابق مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش برگزار شده باشد.
این در حالی است میزان ظرفیت پذیرش بر مبنای سابقه تحصیلی اکنون که ۴ سال از اجرای این قانون می گذرد در سال ۹۶ به ۸۳.۱ رسیده است و تا پایان سال ۹۷ این میزان به ۸۵ درصد می رسد.
در واقع در کنکور ۹۶، دانشگاه ها در ۱۲ درصد رشته های روزانه و ۳۰ درصد رشته های شبانه توانسته اند با استفاده از سوابق تحصیلی دانشجو بپذیرند.
ضمن اینکه در حال حاضر ۹۷ درصد رشته های دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور و همچنین موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی بر اساس سوابق تحصیلی دانشجو می پذیرند.

نکته مهم کنکوری

نکته ای که همواره در پذیرش کنکور مورد اهمیت قرار می گیرد، رقابت اصلی بر سر رشته های پرمتقاضی در گروه های ریاضی، علوم تجربی و انسانی است. رشته هایی همچون پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، حقوق و مهندسی برق در بهترین دانشگاه های کشور همیشه جذاب بوده اند و هیچگاه از جذابیت آن کاسته نشده است.

رقابت اصلی بر سر رشته های پرمتقاضی

کلاس های کنکور و هزینه های آن، رقابت مدارس غیر انتفاعی و حتی دولتی با یکدیگر بر سر ورود دانش آموزان شان به رده های بالای کنکور، تمایل خانواده ها و فرهنگ علاقمندی به رشته های دکتری و مهندسی، مهجور ماندن رشته های مهارتی تنها گوشه ای از عواملی هستند که بر اهمیت رشته های پرمتقاضی اضافه می کنند.

اما آیا دانشگاه های کشور نیز ظرفیت پذیرش بهترین ها را دارند؟ بهترین هایی که در آستانه برگزاری کنکور هرچه خوشی است را بر خود ممنوع می کنند تا شاید بتوانند یک گزینه بهتر از دیگر دوستان شان پاسخ دهند.

دعوای کنکوری بر سر محبوبترین ها

بر اساس اعلام دفترچه کنکور سراسری رشته های مهندسی برق، مهندسی مکانیک، مهندسی کامپیوتر، مهندسی عمران، مهندسی معماری و مهندسی صنایع در گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی، رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی در گروه علوم تجربی و رشته های حقوق، روانشناسی و حسابداری در گروه علوم انسانی جزء پرمتقاضی ترین رشته ها محسوب می شود.

کلاس های کنکور، رقابت مدارس بر سر ورود دانش آموزان به رده های بالای کنکور، فرهنگ علاقمندی به رشته های دکتری و مهندسی تنها گوشه ای از اهمیت رشته های پرمتقاضی استبر اساس اعلام مرکز آمار ایران در سال تحصیلی ۹۵ تعداد ۲ میلیون و ۲۳۰ هزار و ۲۲۳ دانش آموز دختر و پسر در دوره متوسط تحصیل کرده اند که از این تعداد بخشی از آنها در کنکور سال ۹۶ شرکت کرده اند.

آمار ثبت نام کنندگان و شرکت کنندگان در جلسه آزمون سراسری سال ۹۶ نیز نشان می دهد که ۹۳۰ هزار و ۴۸۲ نفر ثبت نام کردند و از این تعداد ۸۳۸ هزار و ۹۷۲ نفر در جلسه آزمون حاضر بودند. از این تعداد در کنکور ۹۶ تنها ۴۳ نفر مجاز به انتخاب رشته نشدند و در واقع ۸۳۸ هزار و ۹۲۹ نفر مجاز شدند. در نهایت تعداد ۳۷۸ هزار و ۷۰۶ نفر در این آزمون پذیرفته شدند.

این در حالی است که ظرفیت پذیرش دانشگاه ها در مجموع رشته های با آزمون و بدون آزمون ۷۴۴ هزار  ۴۱۸ نفر بود. به این معنی که تقریبا نیمی از ظرفیت دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی خالی ماند. نیمی از ظرفیت خالی ماند اما نکته مهم اینجا است که دعوای کنکور و کنکوریها همیشه بر سر رشته ها و دانشگاههای برتر است. ظرفیت این رشته ها خالی که نمی ماند هیچ، سریع هم پر می شود.

اما رشته های پرمتقاضی چه سهمی از ظرفیت دانشگاه ها داشته اند؟ نگاهی به ظرفیت دانشگاه های بزرگ کشور تصویر روشنی به ما نشان می دهد که صندلی رشته محلهای برتر کنکور چقدر است و چه میزان کنکوری را می تواند در خود جای دهد.

جدول ظرفیت پذیرش رشته های تحصیلی گروه آزمایشی علوم انسانی در دوره های مختلف سال ۹۶

ظرفیت ۹ دانشگاه برتر کشور در رشته های پرمتقاضی علوم انسانی

۲۵۰۰ نفر معدل بالای ۱۹.۷۵ تنها در گروه علوم انسانی

ظرفیت رشته های علوم انسانی پرطرفدار در چند دانشگاه بزرگ کشور نشان از ظرفیتی حدود یک هزار و ۲۰۰ نفر می دهد. در مقابل در گروه علوم انسانی ۲ هزار و ۵۰۰ دانش آموز شرکت کننده در کنکور 96 معدل بالای ۱۹.۷۵ داشته اند.

اگر فرض کنیم که دانش آموزان با معدل ۱۹.۷۵ رتبه های بالایی هم در کنکور داشته اند، بازهم درگیر رقابت برای نشستن بر صندلی دلخواه خود هستند. اما این نکته هم حائز اهمیت است که اگر کنکور هم وجود نداشته باشد و معیار سوابق تحصیلی باشد، باز هم مشکل به وجود می آید. زیرا مشخص نیست چگونه می توان این تعداد دانش آموز با معدل بالا را در رشته های پرمتقاضی جا داد.

از سوی دیگر در گروه علوم انسانی کنکور ۹۶ ، تعداد ۱۸۴ هزار و ۴۴۵ نفر شرکت کردند و ۱۶۷ هزار و ۸۰ نفر در جلسه حاضر بودند، از این تعداد یک نفر مجاز به انتخاب رشته نشد. ظرفیت پذیرش در تمام رشته های این گروه ۳۱۰ هزار و ۸۶۵ نفر بود که در نهایت ۱۱۹ هزار و ۱۷۹ نفر در گروه علوم آزمایشی علوم انسانی پذیرفته شدند. یعنی همه صندلیهای این گروه آزمایشی در دانشگاهها پر نشد. چرا که رقابت اصلی برای ورود به دوره های روزانه و رشته های پرمتقاضی بود و داوطلبان گرایش کمتری به دیگر رشته ها دارند. در نهایت ظرفیت دانشگاه ها نیز خالی می ماند.

جدول ظرفیت پذیرش رشته های تحصیلی گروه آزمایشی علوم ریاضی و فنی در دوره های مختلف در سال ۹۶

ظرفیت ۶ دانشگاه برتر کشور در رشته های پرمتقاضی علوم ریاضی و فنی

در مورد رشته های تحصیلی گروه علوم ریاضی نیز نکته مورد توجه این است که رشته های مهندسی بیش از رشته های علوم پایه همچون فیزیک و شیمی مورد توجه داوطلبان هستند.

۳ هزار نفر در ریاضی معدل ۱۹.۷۵ دارند!

در حالی که در گروه علوم ریاضی کنکور ۹۶ تعداد ۱۴۸ هزار و ۲۹۷ نفر شرکت کردند و ۱۳۷ هزار و ۷۸۸ نفر در جلسه حاضر بودند از این تعداد تنها ۵ نفر مجاز به انتخاب رشته نشدند. ظرفیت پذیرش در این گروه ۲۳۵ هزار و ۷۱۳ نفر بود که در نهایت ۱۰۳ هزار و ۷۵۵ نفر در گروه علوم ریاضی و فنی پذیرفته شدند.

بر اساس آمار حدود ۳ هزار و ۳۰۰ نفر در گروه علوم ریاضی و فنی دارای معدل ۱۹.۷۵ هستند. وضعیت این گروه به مراتب بهتر است. ظرفیت رشته های پرمتقاضی در ۶ دانشگاه مطرح نشان می دهد که این ظرفیت حدود ۳ هزار نفر است و بهترین جا برای دانش آموزان با معدل بالا وجود دارد اما به نظر می رسد اگر فاکتور معدل و سوابق تحصیلی بخواهد به تنهایی ملاک عمل قرار گیرد، تکلیف دانش آموزان با معدل کمی پایین تر از ۱۹.۷۵ مشخص نیست.

نکته مورد توجه دیگر این است که دارا بودن معدل بالا تنها در یک سال تحصیلی و چند درس است در حالی که بر اساس قانون سنجش و پذیرش باید نشان دهنده تلاش سه ساله یک دانش آموز باشد. بنابراین در اینجا نیاز است که آموزش پرورش تکلیف سوابق تحصیلی دانش آموزان را هرچه زودتر مشخص کند و با برگزاری آزمون های استاندارد معیار مناسب تری برای سنجش افراد ایجاد کند.

اما وضعیت در گروه علوم تجربی بسیار بغرنج است. رشته های پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دامپزشکی در گروه علوم تجربی جزء رشته های پرمتقاضی هستند و در عین حال بیشترین تعداد شرکت کننده را نیز دارند.

جدول ظرفیت پذیرش رشته های تحصیلی گروه آزمایشی علوم تجربی در دوره های مختلف سال ۹۶

ظرفیت رشته دامپزشکی در دانشگاه های ارومیه، تبریز، تهران، خوارزمی (محل تحصیل واحد کرج)، رازی کرمانشاه، شهید باهنر کرمان، شهید چمران اهواز، شیراز، فردوسی مشهد تنها ۴۴۵ نفر است. این ظرفیت غیر از ظرفیت سایر موسسات آموزش عالی است.

ظرفیت ۶ دانشگاه برتر کشور در رشته های پرمتقاضی علوم تجربی

در گروه علوم تجربی ما با ۲۷ هزار نفر معدل بالای ۱۹.۷۵ روبرو هستیم که همگی سر در سودای پزشکی دارندالبته ظرفیتی نیز مخصوص داوطلبان بومی برای رشته های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی دارای تعهد خدمت سه برابر طول دوره تحصیل نیز برای برخی از دانشگاه های علوم پزشکی وجود دارد. در گروه علوم تجربی ما با ۲۷ هزار نفر معدل بالای ۱۹.۷۵ روبرو هستیم که همگی سر در سودای پزشکی دارند.

این درحالی است که ظرفیت سه رشته پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در ۶ دانشگاه علوم پزشکی تنها حدود یک هزار و ۸۶۹ نفر است و مشخص نیست که این تعداد در صورت کسب رتبه بالای کنکور چگونه می توانند در این رشته ها پذیرفته شوند.

در گروه علوم تجربی کنکور ۹۶ تعداد ۵۸۰ هزار و ۸۵۵ نفر شرکت کردند و ۵۱۸ هزار و ۳۳۱ نفر در جلسه حاضر بودند از این تعداد تنها ۳۷ نفر مجاز به انتخاب رشته نشدند. ظرفیت پذیرش در این گروه ۱۵۴ هزار و ۸۸۰ نفر بود که در نهایت، ۱۳۳ هزار و ۷۷۹ نفر در گروه آزمایشی علوم تجربی پذیرفته شدند.

با توجه به تعداد بالای شرکت کنندگان در رقابت رشته های گروه علوم تجربی و فرهنگ غالب توجه به رشته های پزشکی، سخت ترین فرآیند برای پذیرش دانش آموزان در رشته های علوم تجربی است. این مشکل در صورتی که کنکور نباشد سخت تر هم خواهد شد. مشخص نیست چگونه دانشگاه های علوم پزشکی می توانند به این میزان از تقاضا پاسخ دهند.
ضمن آنکه در حال حاضر با وجود کنکور نیز تعداد زیادی از متقاضیان گروه علوم تجربی پشت در دانشگاه ها می مانند.

قابل توجه مخالفان و موافقان کنکور

نکته مورد اهمیتی که مخالفان کنکور باید به آن توجه کنند این است که با توجه به میزان متقاضیان و ظرفیت پذیرش و نوع هدایت تحصیلی دانش آموزان به رشته های پزشکی، حذف کنکور در گروه علوم تجربی چالش بیشتری را به وجود می آورد و نیازمند توجه بیشتری است.
در مقابل طرفداران کنکور هم باید توجه کنند که یک آزمون چند ساعته نمی تواند ملاک مناسبی برای ورود دانش آموزان ۱۸ ساله به فضای سخت رشته های علوم پزشکی باشد.
به نظر می رسد روش های جایگزین کنکور که در سایر کشورها ملاک ورود به دانشگاه هستند، به تنهایی نمی تواند معیار خوبی برای جایگزینی کنکور در کشور ما باشد. تا زمانی که وضعیت هدایت تحصیلی، علاقه افراطی خانواده ها به دکتر یا مهندس شدن فرزندانشان، وضعیت امتحانات سراسری مدارس متوسط و ... اصلاح نشود، نمی توان صرفا شعار تغییر یک باره در کنکور را سر داد.