چگونه یک مقاله را از لحاظ کیفی ارزیابی کنیم؟

زمانی که در حال جستجوی مقاله ای برای استفاده از آن در نوشتن پایان نامه و یا مقاله خود هستیم، با تعداد زیادی مقاله با موضوعات مشابه با موضوع خود می شویم. این که کدام مقاله را انتخاب کنیم و از کجا بدانیم که مقاله انتخابی ما از لحاظ کیفی مقاله ی خوبیست، لازم است موارد خاصی از جمله سال انتشار، مجله ای که مقاله در آن چاپ شده و موارد دیگر را بررسی نماییم. داوران مجله، اساتید راهنما وخوانندگان مقاله شما، همیشه منابع مقاله شما را در نظر دارند و آنها را بررسی می کنند. بنابراین می‌بایست در انتخاب مقاله مناسب برای ارجاع دهی در مقالات خود دقت لازم را به عمل آوریم.
در ادامه به 5 نکته مهم که در انتخاب مقاله خوب به ما کمک می کند، اشاره می کنیم. 

۱- مقاله در کدام مجله به چاپ رسیده است؟

اولین نکته از ارزیابی کیفیت مقاله و پنج نکته استثنایی آن این است که، مجله‌ای که مقاله در آن چاپ شده است یکی از مهمترین فاکتورهای ارزیابی یک مقاله می‌باشد. مجلات در لیست کیفیت مجله (Journal Quality List) رتبه بندی شده اند. اگر برحسب این فهرست مقاله‌ای که مورد ارزیابی قرار داده‌اید در سطوح بالایی باشد، مطمئن گردید که مقاله یک مقاله قابل استناد و علمی است. همچنین، در ایران نیز پایگاه قابل اعتمادی وجود دارد که با ورود به آن می‌توانید مجله‌ای که مقاله در آن چاپ شده است را ارزیابی نمایید؛ جهت این کار می‌توانید به این آدرس اینترنتی www.impactfactor.ir رجوع نمایید. برای مثال، معمولاً مجلات دارای ایمپکت فاکتور بین المللی برای مجلات ISI جزو مجلات معتبر به شمار می‌آیند. در وب سایت گفته شده و همچنین وب سایت لیست مجلات معتبر (Journal Quality List) می‌توانید به دقت مشخصات مجلات را بررسی نمایید.

۲- درخصوص نویسنده مقاله پرس و جو کنید.

مرحله بعد آنست که به مشخصات نویسنده مقاله توجه نمایید. معمولاً مشخصات نویسنده مقاله در زیر عنوان مقاله نوشته می شود. برای اینکه بدانید فردی که بعنوان نویسنده نامش در لیست مولفین درج شده است، از لحاظ تحصیلی و پژوهشی فرد نامی و قابل اعتمادی است، کافیست به سوالات زیر در خصوص آن پاسخ دهید.

1. درباره شخصی که مقاله را نوشته چه می دانید؟
2. آیا نویسنده تحقیقات زیادی در این زمینه انجام داده است؟
3. دیگران درباره نویسنده چه می گویند؟
4. نویسنده این مقاله در گذشته بر روی چه حیطه‌هایی کار کرده است؟
5. مولف مقاله در کدام دانشگاه تحصیل کرده و تحصیل یا تدریس می‌کند؟
6. آیا این دانشگاه شهرت خوبی دارد؟

۳- به تاریخ چاپ مقاله نگاه کنید.

در کدام سال مقاله منتشر شده است؟ مسلما تحقیقات انجام شده در یکی دو سال اخیر، بهتر است. اگر تحقیق کمی قدیمی باشد، بهتر است بررسی نمایید و ببیند که آیا پژوهش پیگیری برای آن در سالهای اخیر انجام  شده است یا نه؟ شاید نویسنده این تحقیق را ادامه داده و نتایج مفیدتری منتشر کرده باشد.

نکته! اگر شما در حال جستجو برای یک مقاله در Google Scholar هستید، می‌توانید از نوار کنار جستجو سالها را معین نماید. مثلاً مقاله را در سال ۲۰۱۳ پیدا نموده‌اید، براحتی می‌توانید سالهای بعدی را انتخاب کنید تا مشاهده نمایید آن نویسنده مقاله خود را در سالهای بعدی بروز کرده است یا خیر.

۴- میزان ارجاع دهی به مقاله را بررسی کنید.

معمولاً می‌توان کامنت‌های کارشناسان را در فضای اینترنت نسبت به یک مقاله پیدا نمود. اما یکی از روشهای ساده تر آن است که به میزان ارجاع دهی یک مقاله رجوع کنید و ببینید آن مقاله تا چه حد مورد استناد مقالات مختلف در سالهای متمادی قرار گرفته است. یقیناً باید توجه داشته باشید که مقاله‌ای که جدیداً چاپ شده است میزان استناد دهی کمی دارد و باید ملاک های دیگر را برای ارزیابی آن انتخاب نمایید. 

برای مثال دو مقاله در سال 2014 منتشر شده است. مقاله x تا سال 2017 حدود5 بار در مقالات دیگر مورد استناد واقع شده اما مقاله y حدود ۵۷ بار مورد استناد قرار گرفته است. می‌توان با احتیاط چنین مطرح نمود که مقاله دوم با شاید با کیفیت تر از مقاله اول باشد.

۵- کیفیت مقاله را تعیین کنید.

بعد از بررسی هر 4 مورد ذکر شده در بالا،. به نظر شما مقاله انتخابی چه نمره‌ای از نظر کیفی می‌تواند از شما دریافت کند؟ همین نمره را ملاک استفاده یا عدم استفاده از مقاله مورد نظر قرار دهید.

قبل از اینکه به سراغ بررسی کیفیت مقاله بروید، ابتدا بخش ابسترکت یا چکیده مقاله را بخوانید تا ببینید آیا این مقاله به درد شما میخورد یا نه. چون ممکن است عنوان مقاله برای شما جذاب باشد و به نظرتان بیاید که مقاله بسیار متناسب با موضوع شماست. اما بعد از خواندن ابسترکت مقاله ممکن است نظرتان تغییر کند.